الکساندر دوما و هر آنچه که باید از زندگی و آثارش بدانید

الکساندر دوما و هر آنچه که باید از زندگی و آثارش بدانید

تاریخ نویسندگی ، فراز و نشیب های فراوانی را پشت سر گذاشته است. در پس هر فراز و فرود این دشت ، نام هایی نهفته است که هر کدام برگی از هویت و شناسنامه ی نویسندگی در سر تا سر جهان را رقم زنده اند.مطالعه ی تاریخ زندگانی آنان و سیری در احوالات و آثار آنها ، نمایی هر چند کوتاه و گذرا ، اما عمیق و قابل تامل به ما هدیه می کند.در دل هر یک از کلمات آنان ، گنجینه ای از رازها و معانی نهفته  است و در پیاپی سطور پربار آنان ، رازهایی برای نویسندگان.قصد ما همگام شدن و سفر به زمانه و زندگی آنان است تا با ذهن و زبان آنان بیش از پیش آشنا شویم و از این همصحبتی ها خوشه ای چند پی توشه ی نویسندگی خود برداریم.در این برهه از زمان، دفتر زندگانی ” الکساندر دوما ” ، نویسنده ی فرانسوی و خالق کتاب “سه تفنگدار ” را ورق میزنیم به امید آنکه برگی چند به یادگار نصیب دوستداران خود کند.

زندگی نامه

الکساندر دوما نمایشنامه نویس و رمان نویس و خبرنگار توانمند فرانسوی ملقب به سلطان پاریس که یکی از پیش گامان مکتب رمانتیسیسم است که در ۲۴ژوییه سال ۱۸۰۲ در روستای ویلر کوتره در نزدیکی پاریس متولد شد.پدر الکساندر ژنرالی در ارتش ناپلئون بود ،زمانی ک الکساندر به دنیا آمد پدرش مورد غضب ارتشیان قرارگرفته بود و خشم‌آنها نسبت به او موجب طرد شدنش از ارتش شد و فقر و تنگدستی را برای او و خانواده اش به همراه آورده بود.هنگامی ک الکساندر چهار سال داشت پدر او از دنیا رفت و مادرش برای مهیا کردن شرایط تحصیل برای فرزندش ، بسیار تلاش میکرد. هرچند که مادرش در تامین هزینه ها ناکام بود ولی شوق الکساندر به یادگیری و باعث میشد که او هرکتابی را که بدست می اورد بخواند.داستانهایی که مادر الکساندر از رشادتها و شجاعتهای پدرش در ارتش ناپلئون برای او بازگو میکرد زمینه ی اشنایی او با قهرمانی ها و ماجراجویی ها بود.تنها چیزی ک از گذشته برای خانواده دوما مانده بود شهرت پدرش و روابط با اشرافیان سابق و اقوام پدرش بود ، که باعث شد او در ۲۰ سالگی به پاریس بازگردد و منشی مخصوص دوک دو اورلئان شود.الکساندر همزمان با کار شروع به نوشتن کرد.او در ۲۷ سالگی نمایش نامه هنری سوم و دربارش را ارائه کرد، که مورد استقبال قرار گرفت.یک سال بعد نمایش نامه کریستین مشهور شد و برای اوپشتوانه مالی خوبی فراهم کرد که باعث شد او تمام وقت خود را با نویسندگی اختصاص دهد.در سال ۱۸۳۰ او در انقلابی مشارکت داشت که موجب تفویض دوک دو اورلئان شد.تا چندین سال بعد به دلیل شورش های پراکنده، اوضاع بد اقتصادی و اجتماعی فرصت را برای شکوفایی استعداد الکساندر از او صلب کرد بود.دوما پس از بهبود اوضاع و نوشتن چند نمایشنامه موفق دیگر به نوشتن رمان روی اورد.پس از ان در سال ۱۸۳۱ یکی از نمایشنامه هایش را بازنویسی کرد و بعنوان نخستین رمان سریالی به نام کاپیتان پاول به روزنامه ها ارائه شد.این نقطه ی اغاز پردازش ذهنی شخصیتها و داستانهای بسیاری در ذهن او شد.بسیاری از رمانهای او مثل سه تفنگدار ،ملکه مارگ و گردنبند ملکه سریالی و دنباله دارند.نویسندگی برای دوما درامد زیادی بهمراه داشت ولی زندگی اشرافی افراطی موجب ورشکستگی او شد.او در ۳۸ سالگی بایک هنرپیشه ازدواج کرد .فرزند او نویسندگی را دنبال کرد و یکی از نویسندگان معردف فرانسه شد.دوما در ۶۸ سالگی در پنجم دسامبر ۱۸۷۰ درگذشت.

آثار

• صید و عشق
• عروسی و تدفین
• هانری سوم و دربارش
• ناپلئون بناپارت
• ریچارد دارلینگتون
• آنتونی
• برج نسل
• کاترین هوارد
• کرامول و چارلز اول
• ادموند کین
• مارکیز دو برونی
• کالیگولا
• باتلیده
• خانم بل-ایزل
• کیمیاگر
• لورنزینو
• هالیفاکس
• لوئی برنارد
• ملاک دامبیکی
• سیلواندر
• کیش و مات
• کنت هرمان
• شال سبز
• وصیت‌نامه سزار
• رمولوس
• اورستیا
• زندانی باستیل
• تبعیدشدگان
• کاپیتان پاول
• کاپیتان پامفیل
• استاد شمشیرزنی
• قلعه آپوستاین یا مادر اهریمنی
• جرج
• آمائوری
• شوالیه دارمانتال یا توطئه کنندگان
• دختر نایب السلطنه
• لوئی چهاردهم و قرن او
• فندق شکن
• دو برادر کورزیکایی
• کنت دو مونت کریستو
• جنگ زنان
• بانوی رنگ پریده
• لاله سیاه
• اولمپ دکلیو ؛که در ایران با نام مادام اولمپ به چاپ رسیده‌است.
• کاترین بلام
• موهیکانی‌های پاریس
• رهبر گرگها
• آخرین خریدار یا گرگ خاکستری دختر از ماچیکول
• لاسن فلیس
• ابوالهول سرخ یا ریشلیو و رقیبانش یا کنت دومرو ؛این کتاب در ایران با نام عشق صدراعظم به چاپ رسیده‌است
• رابین هود، شاهزاده دزدان
• رابین هود یاغی ادامه ی رابین هود، شاهزاده دزدان
• سری ماجراهای دارتین یان
• سه تفنگدار
• بیست سال بعد ، ادامهٔ سه تفنگدار
• ده سال بعد:ویکنت دوبراژلون ، ادامهٔ بیست سال بعد
• سری ماجراهای سلسله والوا ؛ الکساندر دوما کتاب‌های زیادی در وصف اوضاع این سلسله نوشته‌است؛ ولی منظور از «سری ماجراهای سلسله والووا» که معمولاً گفته می‌شود داستان زندگی ملکه مارگریت می‌باشد؛ که شامل سه کتاب زیر است.
• ملکه مارگو ؛ که با نام مارگاریت دوالوا یا مارگاریت از والوا نیز به چاپ رسیده‌است.
• خانم مونسورو ، ادامهٔ ملکه مارگو
• چهل و پنج نفر یا تفنگداران چهل و پنج‌گانه (۱۸۴۷)، ادامهٔ مادام مونسورو ؛ مجموعه‌ای که در ایران تحت عنوان قبل از طوفان ترجمه و اقتباس ذبیح‌الله منصوری چاپ شده شامل سه کتاب ملکه مارگو، خانم مونسورو و تفنگداران چهل و پنج‌گانه است.ولی الکساندر دوما چهار کتاب دیگر نیز تألیف کرده‌است که در زمان این سلسله اتفاق می‌افتد و شخصیت‌های مشابه دارد:
• آسکانیو (۱۸۴۳) که در زمان زندگی فرانسیس اول اتفاق می‌افتد و نقش اصلی آن هنرمندی ایتالیایی می‌باشد.
• دیاناهای دوگانه (۱۸۴۶) که رمانی دربارهٔ کنت گابریل دومونت گومری است که هنری دوم را به شکل مرگباری مجروح کرد و عاشق دختر هنری، دیانا دکاسترو بود.
• دوک ساوو(۱۸۵۵) که ادامهٔ دو دیانا بوده و داستان کشمکش دوگیس‌ها و کاترین دومدیسی، مادر سه پادشاه آخر سلسله والوا و همسر هنری دوم است. شخصیت اصلی این داستان دوک امانوئل فیلیپه ساوو می‌باشد.
• هوروسکوپ :داستان زندگی فرانسیس دوم(۱۸۵۶) که فقط یک سال سلطنت کرد و در شانزده سالگی درگذشت.این کتاب در ایران با نام چنین مادر، چنین پسر به چاپ رسیده‌است که این عنوان توسط مترجم انتخاب شده‌است که نام یکی از فصل‌های کتاب می‌باشد.
• سری ماجراهای ماری آنتوانت
• ژوزف بالسامو
• گردنبند ملکه ، ادامهٔ داستان ژوزف بالسامو
• آنژ پیتو ، ادامهٔ گردنبند ملکه
• کنتس دو شارنی، ادامهٔ آنژ پیتو
• شوالیه دو مزون روژ یا شوالیهٔ خانهٔ سرخ، ادامهٔ کنتس دوشارنی
• مجموعه غرش طوفان ؛ برگزیده‌ای از چهار کتاب گردنبند ملکه، آنژ پیتو، کنتس دو شارنی و شوالیه دو مزون روژ است.
• سه گانهٔ سنت هرمین
• یاران یهو
• سفیدها و آبی‌ها
• شوالیه دوسنت هرمین
• چگونه نمایشنامه‌نویس شدم
• تاثرات سفر

مروری بر آثار و اندیشه ها

به جرئت می توان گفت که باب آشنایی ایرانیان با رمان نویسی ، از طریق کتاب های الکساندر دوما رقم خورده است. الکساندر دوما نویسنده ی فرانسوی و بزرگترین نویسنده ی رمان های تاریخی در جهان است. پیشوند بزرگترین نویسنده را نه ما بلکه بسیاری از منتقدان حوزه ی رمان نویسی در دنیا به الکساندر دوما نسبت داده اند. دوما یکی از استعدادهای بزرگ نویسندگی در جهان رمان نویسی بوده است. استعدادی که بسیار زود و از طریق نوشته های بی نظیرش ، چنان درخت پرباری گشت که بسیاری از تحولات حوزه ی رمان نویسی امروزه یا از سایه ی این درخت و یا از ثمره ی این درخت در نوشته هایشان بهره می گیرند.اگر بخواهیم نقش الکسانندر دوما را در گسترش رمان نویسی بخصوص رمان نویسی تاریخی بیان کنیم ، ذکر همین نکته برای ما بس است که او مبدا همه ی تحولات رمان نویسی در کشور ما و بسیاری از کشورهای آسیایی بوده است. تاثیر الکساندر دوما بر ادبیات ایران را به هیچ وجه نمی توان نادیده گرفت . از این رو ابتدا به درون مایه ی اندیشه های او میپردازیم و سپس به نقش او در ادبیات ایران خواهیم پرداخت.درون مایه ی اکثر کتاب های الکساندر دوما ، روایت های تاریخی است. این روایت های تاریخی به جنگاوری و دلاوری گروهی از مردان و زنان می پردازد که در سایه ی یک عدالت خواهی دست به کارهای قهرمانانه می زنند.هدف الکساندر دوما در نوشتار این مجموعه رمان های تاریخی را می توان به دو دسته تقسیم کرد. نخست آنکه خود  دوما شخصا یک انسان ناسیونالیست بوده و تاریخ کشور و سرزمینش را بسیار می ستوده است. اما درک و آگاهی بالای او از مردمان کشورش باعث شد که او بجای ارائه ی تاریخ آن هم بصورت همیشگی که اکثر اوقات با دلزدگی و دلسردی خوانندگان در خوانش آثار تاریخی که اغلب هم سخت خوان بوده اند ، همراه بوده است ، دست به یک نگارش جذاب تاریخی آن هم از طریق رمان می زند.دومین دلیل او ، استفاده از یک حربه ی جذاب برای خوانندگان بوده است. او با استفاده از داستان های تاریخی به درس های اجتماعی و راهکارهای زندگی بهتر و گاه به انتقاد از وضعیت موجود در جهان و جامعه ی خویش دست می زده است. او غالب آثارش را به یک روایت موازی  از شخصیت ها و همچنین آموزه های زندگی اختصاص می داده است. او به مسائلی چون ، عشق ، آزادگی ، نیروی جوانی و … نیز بسیار پرداخته است. اگر بخواهیم نگاهی به سبک و شیوه ی نگارش وی داشته باشیم نیز می توانیم نکات بسیار آموزنده ای در یابیم. الکساندر دوما را باید علاوه بر نویسنده ی موفق ، یک آموزگار رمان نویسی نیز خطاب کرد. او در تمامی آثارش که غالبا نیز بالغ بر چند جلد بوده است ، آنچنان تعلیق های بی نظییر و کشش های بسیاری را ایجاد می کرده است که به هنرمندانه ترین شکل ممکن ، خواننده را با خود همراه می کرده است. همچنین دوما بسیار جریان انعطاف پذیری میان شخصیت ها و پیرنگ های داستانی خود برقرار می کرده است.

نقش دوما در ادبیات ایران و بخصوص رمان نویسی ایران نیز بسیار شایسته ی گفتگو است. نخستین رمان های ترجمه شده در ایران ، رمان های الکساندر دوما بوده است که برای سرگرمی ناصر الدین شاه قاجار ترجمه شده است. این امر ابتدا هر چند یک امر به ظاهر مضحک به نظر می رسید اما در ادامه و با همه گیر شدن نسخه های ترجمه ی ذبیح الله منصوری از کتاب های دوما و خوانش آن توسط اقشار مختلف جامعه خصوصا ادبای وقت ، منجر به ایجاد جریانی شد که تا به کنون نیز ادامه دارد و آن جریان شرایطی را فراهم کرد که نخستین رمان های ایرانی منتشر شود و تاثیر رمان نویسی دوما نیز در آن بسیار مشهود بوده است.دوما یکی از تاثیرگذاران در رمان نویسی ایران بوده است. این تاثیر گذاری نه تنها در سبک نوشتار ، بلکه در سبک خوانش آثار ادبی خارجی ها و غربی ها نیز تاثیراتی گذاشت و به مرور نیز میل بر ترجمه ی آثار غربی در ایران رواج یافت و ایرانی ها از طریق نقطه ی مبدایی به نام دوما با جهانی دیگر از ادبیات آشنا شدند.در زیر برشی از دو کتاب مشهور دوما را با هم میخوانیم.

” در این دنیا نه خوشبختی هست و نه بدبختی فقط قیاس یک حالت با حالتی دیگر است.تنها کسی که حد اعلای بدبختی را شناخته باشد میتواند حد اعلای خوشبختی را نیز درک کند.میبایست انسان خواسته باشد بمیرد، تا بداند زنده بودن چقدر خوب است. پس زندگی کنید و خوشبخت باشید.هرگز فراموش نکنید که تا روزی که خداوند بخواهد آینده انسان را آشکار کند، همه شناخت انسان در دو کلمه خلاصه میشود: صبر و امید ” . برشی از کتاب کنت مونت کریستو _ اثر الکساندر دوما

“هر قدر ، انسان شریف تر و نجیب تر و حساستر باشد از جنایت دیگران بیشتر رنج میبرد،و این دو علت دارد یکی اینکه خود را مستحق خیانت نمی بیند، و دیگر اینکه منتظر نیست که سایرین با او عملی کنند که خود او با سایرین نکرده است.” برشی از کتاب سه تفنگدار _ الکساندر دوما