نزار قبانی و هر آنچه که باید از زندگی و آثارش بدانید

در این بخش از زندگینامه نویسندگان آشنا می شویم با نویسنده زیر :

نزار قبانی و هر آنچه که باید از زندگی و آثارش بدانید

تاریخ نویسندگی ، فراز و نشیب های فراوانی را پشت سر گذاشته است. در پس هر فراز و فرود این دشت ، نام هایی نهفته است که هر کدام برگی از هویت و شناسنامه ی نویسندگی در سر تا سر جهان را رقم زنده اند.مطالعه ی تاریخ زندگانی آنان و سیری در احوالات و آثار آنها ، نمایی هر چند کوتاه و گذرا ، اما عمیق و قابل تامل به ما هدیه می کند.در دل هر یک از کلمات آنان ، گنجینه ای از رازها و معانی نهفته  است و در پیاپی سطور پربار آنان ، رازهایی برای نویسندگان.قصد ما همگام شدن و سفر به زمانه و زندگی آنان است تا با ذهن و زبان آنان بیش از پیش آشنا شویم و از این همصحبتی ها خوشه ای چند پی توشه ی نویسندگی خود برداریم.در این برهه از زمان، دفتر زندگانی ” نزار قبانی ” ، نویسنده و شاعر سوری و خالق کتاب “باران یعنی تو بر میگردی” را ورق میزنیم به امید آنکه برگی چند به یادگار نصیب دوستداران خود کند.

زندگی نامه

نِزار قَبانی ، ۲۱ مارس ۱۹۲۳ در شهر دمشق سوریه چشم به جهان گشود.نزار قبانی در دمشق دیپلم ادبیات و فلسفه گرفت. معلمین وی فرانسوی بودند و از همان دوره با آثار شاعران و نویسندگان فرانسوی آشنا شد.مطالعه ی آثار فرانسوی ها و آشنایی او با زبان فرانسوی یکی از نقاط عطف زندگی او بوده است ، چرا که او به کمک آن توانست بسیاری از علوم ادبی روز دنیا را فرا گیرد و چندین قدم پیشتر از هم عصران خود قرار گیرد.هنگامی که ۱۵ ساله بود خواهر ۲۵ ساله‌اش به علت مخالفت خانواده‌اش با ازدواج با مردی که دوست داشت اقدام به خودکشی نمود. در حین مراسم خاکسپاری خواهرش ، وی تصمیم گرفت که با شرایط اجتماعی که او آن را مسبب قتل خواهرش می‌دانست بجنگد. از این رو نخستین بارقه های فردی مبارز در نزار نمایان شد.ماجرای دیگری که بر نزار قبانی تاثیر بسیاری گذاشت،ترور همسر او «بلقیس الراوی» بود که در جریان بمب گذاری یک گروهک مخالف رژیم عراق در سال ۱۹۸۱ در سفارت عراق در بیروت جان باخت،وی کشته شدن همسرش را بهانه ای برای محکوم کردن فتنه ها و تفرقه های موجود بین عرب ها قرار می دهد. او در شعری با همین مضمون این اختلاف ها را این چنین محکوم می نماید که :

اگر آنان درخت زیتونی را از ربع قرن پیش آزاد کردند

یا میوه لیمویی را بازگرداندند

و پلیدی را از تاریخ محو نمودند

از قاتلان تو تشکر خواهم کرد ای بلقیس

اما آنان فلسطین را ترک کردند تا آهویی را بکشند

نزار در مورد جهان عرب اینچنین می نویسد: «عشق در جهان عرب مانند یک اسیر و برده است و من می‌خواهم که آن را آزاد کنم. من می‌خواهم روح و جسم عرب را با شعرهایم آزاد کنم. روابط بین زنان و مردان در جهان ما درست نیست.نزار قبانی تا قبل از شکست عرب ها، در ژوئن ،۱۹۶۶ فقط اشعار عاشقانه می سرود، اما بعد از آن شکست بود که وارد سیاست شد و قصیده «یادداشتی بر دفتر شکست» را سرود که در محافل ادبی و سیاسی جهان عرب غوغایی به وجود آورد. بعضی سرودن این شعر را به فال نیک گرفتند و آن را مقدمه ای برای سرودن هر چه بیشتر اشعار سیاسی و اجتماعی توسط او می دانستد.وقتی در لندن سفیر سوریه بود انگلیسی را آموخت. بعدها در مادرید که محل مأموریتش بود با زبان اسپانیایی آشنا شد: «می دیدم که چه زبان لطیفی ست. من به شعرهای ماچادو، خیمِنِز، آلبرتی و لورکا دلبستگی عجیبی یافتم. این زبان زبان عشق و انقلاب، آب و آتش در کنار هم است.وی به مدت بیست سال در دستگاه دیپلماسی سوریه خدمت کرد.وی در آوریل ۱۹۹۸ در لندن از دنیا رفت. جنازه نزار قبانی به دستور حافظ اسد رئیس جمهور سوریه با احترام نظامی و تشریفات رسمی بر دوش هزاران نفر از دوستداران شعرش در دمشق زادگاه او به خاک سپرده شد.دکتر شفیعی کدکنی در کتاب شاعران عرب آورده است: چه بخواهیم و چه نخواهیم، چه از شعرش خوشمان بیاید یا نه، قبانی پرنفوذترین شاعر عرب است.

آثار

دفتر شعر

• قالت لی السمراء (دختر سبزه‌رو به من گفت)
• طفوله نهد (کودکی یک پستان)
• سامبا (سامبا)
• أنت لی (تو مال منی)
• قصائد (قصیده‌ها)
• حبیبتی (عشق من)
• الرسم بالکلمات (نقاشی با واژه‌ها)
• یومیات امرأه لامبالیه (روزنگارهای یک زن بی‌باک)
• قصائد متوحشه (شعرهای وحشی)
• کتاب الحب (کتاب عشق)
• أشعار خارجه علی القانون (شعرهای خارج از قانون)
• أحبک، أحبک و البقیه تاتی (دوستت دارم، دوستت دارم و ادامه‌اش می‌آید)
• الی بیروت الانثی مع حبی (برای بیروت مؤنث با عشق)
• کل عام و أنتی حبیبتی (همه سال عشق منی)
• أشهدُ أن لا امرأه (من اعلام می‌کنم که هیچ زنی جز تو نیست)
• هکذا أکتب تاریخ النساء (این گونه تاریخ زنان را می‌نویسم)
• قاموس العاشقین (فرهنگ نامهٔ عاشقان)
• قصیده بلقیس (قصیده بلقیس)
• الحب لا یخاف الضوء الاحمر (عشق از چراغ قرمز نمی‌ترسد)
• أشعار مجنونه (شعرهای دیوانگی)
• قصائد مغضوب علیها (شعرهای مورد غضب واقع شده)
• سیبقی الحب سیدی
• الاوراق السریه لعاشق قرمطی (برگه‌های سری یک عاشق قرمطی)
• تزوجتک ایتها الحریه (آزادی، من با تو ازدواج کرده‌ام)
• ثلاثیه أطفال الحجاره (سه‌گانهٔ کودکان سنگ)
• الکبریت فی یدی و دویلاتکم من ورق (من کبریت در دست دارم و دولت‌های کوچک‌تان از شاخ و برگ‌اَند)
• لا غالب الا الحب (پیروزی، جز عشق نیست)
• هوامش علی الهوامش (حاشیه‌نویسی‌هایی بر حاشیه‌ها)
• هل تسمعین صهیل احزانی (آیا صدای شیههٔ غم‌هایم را می‌شنوی)
• انا رجل واحد و أنت قبیله من النساء (من مردی تنها هستم و تو قبیله‌ای از زنان)
• خمسون عاماً فی مذبح النساء (پنجاه سال در کشتارگاه زنان)
• دمشق نزار قبانی
• تنویعات نزاریه علی مقام العشق (گلچین‌های نزاری در دستگاه عشق)
• أبجدیه الیاسمین (الفبای یاس)

به نثر

• الشعر قندیل اخضر (شعر یک قندیل سبز است)
• قصتی مع الشعر (داستان من و شعر)
• عن الشعر و الجنس و الثوره (از شعر و جنس و انقلاب)
• المرأه فی شعری و فی حیاتی (زن در شعر و زندگی من)
• الکتابه عمل انقلابی (نوشتن کاری انقلابی است)
• ما هو الشعر (شعر چیست)
• والکلمات تعرف الغضب (کلمات خشم را می‌شناسند)
• شیء من النثر (چیزی از نثر)
• العصافیر لاتطلب تأشیره دخول (گنجشکان اجازه ورود نمی‌گیرند)
• لعبت بإتقان وها هی مفاتیحی (با مهارت بازی کردم و این است کلیدهای من)
• بیروت… حریه لا تشیخ (بیروت… آزادی‌ای است که پیر نمی‌شود)

نمایش نامه

• جمهوریه جنونستان (جمهوری جنونستان)

کتاب‌های چاپ شده نزار قبانی به زبان فارسی

• ۱۳۸۴ – باران یعنی تو برمی‌گردی
• ۱۳۸۴ – بیروت، عشق و باران
• ۱۳۸۶ – عشق پشت چراغ قرمز نمی‌ماند!
• ۱۳۹۳ – نزار قبانی، عاشقانه سرای بی‌همتا
• ۱۳۵۶ – داستان من و شعر
• ۱۳۸۰ – بلقیس و عاشقانه‌های دیگر
• ۱۳۸۳ – در بندر آبی چشمانت
• ۱۳۸۴ – تا سبز شوم از عشق
• ۱۳۸۸ – صد نامهٔ عاشقانه
• ۱۳۹۲ – گنجشک‌ها ویزا نمی‌خواهند
• ۱۳۹۳ – ماهرانه بازی کردم؛ این هم کلیدهایم
• ۱۳۹۴ – عشق ما روی آب راه می‌رود
• ۱۳۹۷ – کوچ پنجره‌ها
• ۱۳۹۷ – به بیروت با عشق
• ۱۳۸۴ – قصاید خشم‌برانگیز و دمشق

مروری بر آثار و اندیشه ها

نزار قبانی پر نفوذ ترین شاعر عرب و از سرآمدان ادبیات ملل است.نزار قبانی ، از معدود شاعران عربی است که در جهان ادبیات ، دارای هویتی مستقل است و از او به عنوان یک شاعر آزادی خواه یاد می کنند و بیش از نیمی از آثار او به چندین زبان زنده دنیا ترجمه شده است و دارای اعتبار بسیار می باشد.نزار قبانی را شاعر آزادی نامیده اند. اما او علاوه بر آزادی خواهی و شعرهای اجتماعی وسیاسی اش ، شعرهای عاشقانه ی بسیار نیز دارد و در این باب نیز از بزرگان حوزه ی ادبیات منظوم جهان محسوب می شود.نزار قبانی ، روحیه  ای مبارزه طلب داشته است و بسیاری از آثار او با درون مایه هایی چون رفع اختلافات عرب ها ، در رثای زندانیان سیاسی ، کنار گذاشتن سنت های کهنه و … می باشد. نزار قبانی شاعری روشنفکر بوده است.او همیشه بدنبال آزادی و آزادگی و همچنین بدنبال یافن روزنی روشن برای آگاه سازی مردم نسبت به آینده ای روشن بوده است.نزار بر اثر اتفاقاتی که برای خود و خانواده اش افتاده بود ، دل پری از سنت های آنها داشت و این امر دستمایه ی آن شد که بسیار در این باب شعر بسراید و جامعه ی عرب آن زمان را نقد کند. حال جدای از شعرهای سیاسی و اجتماعی او ، او یک شاعر عاشق نیز بوده است. شعرهای عاشقانه ی نزار قبانی با ادبیاتی که به شدت گیرا و جذاب است ، اشک از چشمان هر مخاطبی جاری می کند. سبک سراش اشعار در نزار قبانی ، موزون با مفاهیمی عمیق و همچنین بسیار پر احساس بوده است. دکتر شفیعی کدکنی ، استاد ادبیات و منتقد ادبی در باب نزار قبانی چنین گفته است که با تمامی  حاشیه هایی که بر کار نزار قبانی وجود دارد و با تمامی نقطه نظرهای مثبت و منفی در باب اشعار او باید این مقوله را بپذیریم که نزار قبانی یکی از سرآمدان و با نفوذ ترین شاعر عرب زبان است.شعرهای قبانی امروزه در تمامی دنیا بخصوص ایران ترجمه می شود و همگان از این گنیجنه ی بزرگ ادبی که دیر یافته نیز بوده است ، استفاده می کنند و از اشعارش لذت می برند.

در ادامه مشهورترین شعر او در باب زنان و مناظر روحی آنان با نام “زنانه می خواهمت” را مورد مطالعه قرار میدهیم :

زنانه می خواهمت

زنانه می خواهمت

تا امکان زندگی در سرزمین مان ادامه یابد

تا امکان حضور شعر در قرن‌مان ادامه یابد

برای این که ستارگان و زمان ادامه یابند

و کشتی‌ها و دریا و حروف الفبا ادامه یابند

تا تو زن هستی، ما خوبیم

زنانه می خواهمت برای این که تمدن زنانه است

برای این که شعر زنانه است

خوشهٔ گندم زنانه است

شیشهٔ عطر زنانه است

پاریس در بین شهرها زنانه است

و بیروت با زخم‌هایش زنانه باقی می‌ماند

به نام آن‌ها که می‌خواهند شعر بنویسند / زن باش

به نام آن‌ها که می‌خواهند به عشق بپردازند / زن باش