آندره ژید و هر آنچه که باید از زندگی و آثارش بدانید

در این بخش از زندگینامه نویسندگان آشنا می شویم با نویسنده زیر :

آندره ژید و هر آنچه که باید از زندگی و آثارش بدانید

تاریخ نویسندگی ، فراز و نشیب های فراوانی را پشت سر گذاشته است. در پس هر فراز و فرود این دشت ، نام هایی نهفته است که هر کدام برگی از هویت و شناسنامه ی نویسندگی در سر تا سر جهان را رقم زنده اند.مطالعه ی تاریخ زندگانی آنان و سیری در احوالات و آثار آنها ، نمایی هر چند کوتاه و گذرا ، اما عمیق و قابل تامل به ما هدیه می کند.در دل هر یک از کلمات آنان ، گنجینه ای از رازها و معانی نهفته  است و در پیاپی سطور پربار آنان ، رازهایی برای نویسندگان.قصد ما همگام شدن و سفر به زمانه و زندگی آنان است تا با ذهن و زبان آنان بیش از پیش آشنا شویم و از این همصحبتی ها خوشه ای چند پی توشه ی نویسندگی خود برداریم.در این برهه از زمان، دفتر زندگانی ” آندره ژید ” ، نویسنده ی فرانسوی  و خالق کتاب “مائده های زمینی” را ورق میزنیم به امید آنکه برگی چند به یادگار نصیب دوستداران خود کند.

زندگی نامه

پل گیوم آندره ژید رمان نویس، مقاله نویس و نمایشنامه نویس فرانسوی در ۲۲ نوامبر ۱۸۶۹ در پاریس متولد شد.او به مدت پنجاه سال در عرصه ادبیات فرانسه حضوری درخشان داشت،نوشته های او پس از جنگ جهانی تاثیر شگفت آوری بر جوانان فرانسوی داشته است.پدر آندره استاد حقوق و مادرش از یک خانواده مرفه بود.خانواده ی او پایبند به رسوم و سنتهای مذهب پروتستان بودند،به همین علت سالهای جوانی و نوجوانی او تحت تاثیر این موضوع قرار گرفت.در دوران کوکی ابتلا به بیماری ، مانع شرکت مستمر او در کلاسهای مدرسه میشد ولی از آنجا ک خانواده ی او فرهنگی و علاقمند به علم بودند ،مقدمات تحصیل در خانه را برای او فراهم کردند.هنگامی که ۱۱ساله بود پدرش را از دست داد ، پس از مرگ پدرش ، آندره ژید با سختگیری های شدید مادرش روبه رو شد.از این رو در ۱۵ سالگی در پی علاقه به دختر خاله اش و بنا بر گمانه زنی هایی برای رهایی از فشارهای مادرش ، وارد یک رابطه ی عاشقانه شد و نهایت در ۲۶ سالگی با تمامی موانعی که در ده سال عاشقی پشت سر گذاشت با دختر خاله اش ازدواج کرد.ژید فعالیت ادبی خود را در سال ۱۸۹۱ آغاز کرد.خوشبختانه ژید از شرایط مالی مساعدی داشت و همین موضوع باعث شد با خاطری آسوده به نوشتن بپردازد.او از حمایت روحی نویسندگان و شعرایی همچون پل والری ،پیر لوییس و استفان مالارمه برخوردار بود.میتوان گفت مالارمه مسبب روی اوردن آندره ژید به مکتب سمبولیسم بوده است، از آثار او در این حوزه میتوان به یادداشت‌های روزانه آندره والتر، شهرهای آندره والتر، رسالهٔ نرگس و سفر اورین اشاره کرد .پس از مدت کوتاهی از این مکتب فاصله گرفت و زندگی انسان را موضوع اصلی نوشته هایش قرار داد.با تجزیه و تحلیل مداوم و مستمر مسائل عاطفی و روانی خویش، کوشید تا از خواست‌ها، نیازها، اضطراب‌ها، ضعف‌ها، توانمندی‌ها و پیچیدگی‌های روح بشر، پرده بردارد.در سال ۱۸۹۳ درحالی که مبتلا به بیماری سختی شد به تونس سفر کرد.ولی دوسال بعد هنگامی ک به فرانسه بازمیگشت تغییر عمیقی در او پدید امده بود و علاوه بر بهبود کامل ، از بسیاری از قید و بندهای جسمی و روحی رهایی یافته بود.پس از ان آثار متفاوتی همچون مائده‌های زمینی(۱۸۹۷) ضد اخلاق(۱۹۰۲) و … را از خود بجای گذشت .شهرت ناگهانی ژید بخاطر لحن جسورانه اش در “دخمه های واتیکان ” است .او در سال ۱۹۴۷ برنده ی جایزه ادبی نوبل شد.ژید در ۱۹ فوریه ۱۹۵۱ در ۸۱ سالگی به علت بیماری ذات الریه درپاریس درگذشت.آثار او بر نویسنده های بسیاری همچون گوته، وایلد و نیچه و… اثر ‌گذار بوده است و آنان را تحت تاثیر خویش قرار میداده است. ید به جد یکی از نویسنده های بزرگ ادبیات داستانی در جهان است.

آثار

• سردابهای واتیکان
• یادداشت‌های روزانه آندره والتر
• رسالهٔ نرگس
• شعرهای آندره والتر
• سفر اورین
• مائده‌های زمینی
• پرومتهٔ سست زنجیر
• ضد اخلاق
• آمنتاس
• در تنگ
• ایزابل
• دخمه‌های واتیکان
• سمفونی روستایی
• کوریدون
• اگر دانه نمیرد
• سکه سازان
• سفر به کنگو
• بازگشت از چاد
• اودیپ
• مائده‌های تازه
• بازگشت از شوروی

مروری بر آثار و اندیشه ها

آندره ژید استاد فصیح نویسی و روان نویسی در ادبیات داستانی است.آندره ژید یکی از ایستگاه های بزرگ ادبیات است. اگر سوار بر قطار تاریخ ادبیات شویم و بخواهیم در ایستگاهی بیش از یک توقف کوتاه داشته باشیم ، ایستگاه ادبی آندره ژید همان ایستگاه می باشد.آندره ژید را می توان ساعت ها مورد بررسی قرار داد و از درون تک تک سطرهای کتابش نکته هایی بیرون کشید که در هیچ کلاس نویسندگی آن را نمی آموزند.آندره ژید مردی دغدغه مند و ادیب بود. اگر بخواهیم او را بشناسیم ابتدا باید در گذر از دغدغه های او کمی تامل کنیم و سپس به فرم ادبی او بپردازیم تا بتوانیم شمایی کلی و مختصر از آندره ژید بزرگ داشته باشیم.آندره ژید دو مقوله را بعنوان سرفصل های اساسی در نوشتن کتاب هایش مورد توجه قرار داده است ، نخست آزاد اندیشی و دیگر انسان شناسی. در نگاه آندره ژید ، انسان ها دچار انفعالی هستند که آن ها را از دست یابی به حقیقت آزادی ، رهایی از بند رسوم غیرمنطقی و … مانع می شود.آندره ژید در بیشتر کتاب های خود همیشه جدالی را با یکی از شخصیت های سنتی و آنان که باورهایشان را بر اساس احساساتشان بنا می کنند و هیچ منطقی در پی آن ندارند را برقرار کرده است وکاملا مستند و بدون هیچ جهت گیری سیاسی و یا اجتماعی نگاه متفاوتی را نسبت به مقوله ی آزادی های اجتماعی و رهایی از بند ظلم و … بیان می کند.در واقع آندره ژید صدای مردمی است که خود صدا ندارند.از این رو هیچ گاه آندره ژید تنها در حصار زمان و مکان خود باقی نماند و هم اکنون نیز آثار او به عنوان یکی از نماد های روشنفکری در میان جوانان و تحصیلکردگان دست به دست می شود تا مگر بارقه ای از نوگرایی اندیشه در آنان جاری شود.از سوی دیگر آندره ژید یک انسان شناس بزرگ بود. این انسان شناسی نیز ریشه در خود آندره ژید دارد. آندره ژید در بخشی از عمر خویش دچار تحولات روحی می شود که به فراخور آن دست به یک سفر درونی برای شناخت خود زده و این امر خود درونمایه  ی آن می شود که آندره ژید با دیدی باز تر به سراغ انسان رفته و در گذار اتفاقات و احوالات انسانی ، انسان را بررسی کرده و یک نمای کلی از تمامی وجوه اعتقادی ، روحی و احساسی یک انسان به ما ارائه دهد.نگرش های آندره ژید در مقوله هایی نظیر انسان شناسی ، هستی شناسی و …. از بدیع ترین نظریات در علم آنتروپولوژی (انسان شناسی) است. در باب فرم و سبک کارهای آندره ژید باید این نکته را مورد نظر قرار داد ، که صادق ترین نویسندگان همیشه پر مخاطب ترین آنان در قامت یک اندیشمند هستند.آندره ژید از دسته نویسندگانی بود که در همه زمانی سعی خود را بر صداقت ، فصاحت و حقیقت کلام خود گذاشت و به کمک آن توانست آثاری را خلق کند که در جای خود بی نظیر و مثال زدنی است. شیوه ی نگارش او از یک روانی خاص برخوردار بوده و به دور از هیچ نکته ی گنگ و مبهمی است. همچنین این نکته را نیز باید یادآور شویم که هیچگاه این بی پیرایه نویسی ، موجب کاهش ارزش زیبایی شناختی کلام او نشده و در هنرمندانه ترین شکل ممکن آثاری را خلق کرده است که در رفیع ترین درجات ادبی قرار دارند. آندره ژید به شخصه تاثیرات بسیاری را نیز بر ادبیات ایران گذاشته است. در واقع پس از ترجمه ی کارهای آندره ژید در ایران خصوصا توسط جلال آل احمد ، جامعه ی نویسندگان و مخاطبان ایران با کتاب هایی روبرو شده اند که موجبات یک تحول ادبی را برای آنان فراهم کرده و آنان را در بهترین وضعیت از سواد ادبی قرار می داده است.

در زیر برش هایی از کتاب ” مائده های زمینی ” اثر آندره ژید را با هم مطالعه می کنیم.

• من با شراب مرد افکن مسافرخانه ها که طعم بنفشه دارد و خواب سنگین نیمروز را بر می انگیزد، آشنا بوده ام. با مستی شبانگاه، آن دم که گویی سراسر زمین تنها در زیر بار اندیشه ی نیرومندتان به لرزه درآمده است، آشنا بوده ام.
• ناتانائیل، با تو از مستی سخن خواهم گفت.
• ناتانائیل، اغلب کمترین ارضاء شدنی برایم در حکم مستی بود، از بس که پیشاپیش هوسها مست بودم. و آنچه در جاده ها جست و جو می کردم، بیش از آن که مسافرخانه ای باشد، گرسنگی ام بود.
• مستی ها، مستی از روزه، آنگاه که از سپیده ی صبح راه پیموده ایم و گرسنگی دیگر اشتها نه که سرگیجه ای است. مستی از عطش، آنگاه که تا غروب راه پیموده ایم.
• در آن هنگام، هر خوراک سبکی در نظرم همچون سورچرانی افراط آمیز می نمود. و من، شوریده حال، احساس تند هستی را تجربه می کردم. آنگاه مساعدت لذت بخش حواسم در تماس با هرچیزی، گویی آن را برایم به خوشبختی ملموسی بدل می کرد.
• من آن مستی را شناخته ام که شکل اندیشه ها را اندکی دیگرگون می کند. روزی را به خاطر دارم که اندیشه هایم همچون لوله های دوربین کوچک و باریک می شدند. آن که یکی مانده به آخر بود، همیشه ظریف تر از همه جلوه می کرد. سپس از همان اندیشه، باز هم اندیشه ای هر چه ظریف تر به در می آمد.
• روزی را به یاد می آورم که اندیشه هایم چنان گرد بودند که به راستی چاره ای نبود جز آن که رهایشان کنم تا بر زمین بغلتند. روزی را به یاد می آورم که چنان انعطاف پذیر بودند که هر یک پی در پی شکل دیگران را به خود می گرفت. دفعات دیگر، دو اندیشه بودند که گویی می خواستند به موازات هم، تا اعماق ابدیت نشو و نما کنند.
• آن مستی را شناخته ام که آدمی را وا می دارد تا خود را بهتر، بزرگ تر ، محترم تر، پرهیزگارتر، توانگرتر، … از آنچه هست بپندارد.