ژاک لاکان

ژاک لاکان ، نویسنده ، فیلسوف ، پزشک و منتقد ادبی فرانسوی ، به تاریخ ۱۳ آوریل ۱۹۰۱ در پاریس فرانسه دیده به جهان گشود .

او یکی از مشهور ترین نویسندگان فرانسه و تاریخ نویسندگی و پژوهش در جهان است .

اما بعد اگر بخواهیم کمی به زندگی او بپردازیم باید این چنین بگوییم که ژاک ماری امیل لاکان ، که به نام ژاک لاکان در بین نویسندگان و مخاطبانش آشناست ، در پاریس و در خانواده ای بسیار سرمایه دار متولد شد .

زندگینامه ژاک لاکان

خانواده ی او تقریبا خانواده ی شلوغی بود ، اما سرمایه دار بودن خانواده ی او باعث شد که وی زندگی بسیار آرامی را در دوره های مختلف نوجوانی و جوانی سپری کند. مادرش تجارت سرکه می کرد و پدرش نیز یکی از بزرگترین نمایندگان فروش سرکه در فرانسه بود و این باعث شده بود که زندگی آرام و متمولانه ای بر شرایط محیطی ژاک لاکان حاکم باشد .

مادر او اما با تمام سرمایه ای که داشت یک مسیحی معتقد بود و به کاتولیک ها بسیار گرایش داشت. خانواده ی لاکان مرتبا به کلیسا می رفتند و حتی یکی از برادران لاکان نیز به دلیل میل و علاقه ی افراطی به مذهب ، به صومعه فرستاده شد تا که تحت تعلیم مذهبی قرار گیرد .

ژاک لاکان نیز پس از مدتی به پیشنهاد عمه اش که اسعداد وافر او را در زمینه های مختلف دیده بود به مدرسه ای که برای یسوعیان بود رفت و در آنجا شروع به تحصیل کرد. ورود ژاک لاکان به این مدرسه نخستین بارقه های ظهور یک انسان بزرگ را پدیدار ساخت. او در سال ۱۹۲۰ به انجمن سیاسی فرانسوی ها به نام فرانسیس پیوست که گرایش راست داشتند . او در جلسات این انجمن به طور مرتب شرکت می کرد و در تمامی فعالیت های این انجمن یکی از فعال ترین اعضا بود .

ژاک لاکان حتی مقامی پیدا کرده بود که می توانست به طور مستقیم با ریاست انجمن دیدار کند.  اما اتفاقاتی در محیط اجتماعی ژاک لاکان صورت گرفت که دریافت مذهب برای او فریب بزرگی است و همین باعث شد که بسیار از مذهب دوری کند و سر همین قضیه نیز حتی دعواهای بسیاری با خانواده خود داشت ، تا این که نهایتا قصد ترک منزل کرد تا که زندگی نویی آغاز کند .

در سال ۱۹۲۰ وی به سربازی فراخوانده شد اما به این دلیل که وی بسیار لاغر بود از خدمت سربازی معاف شد و این معافی برای او فرصتی شد که به سمت تحصیل برود. وی دانشکده ی پزشکی را برای تحصیل انتخاب کرد. ورود او به دانشگاه پزشکی برای او علاقمندی بسیاری در زمینه ی روان پزشکی فراهم آورد .

او در این رشته از نخبگان فرانسه گردید و در سال ۱۹۲۶ نیز در سمت روان پزشک در بیمارستان سنت آن به کار مشغول گردید. وی پس از اینکه آرامشی به لحاظ زندگی و کسب و کار حاصل کرد رو به مطالعات گسترده ای در باب فلسفه آورد. او فلسفه را از مکتب فلاسفه ای چون مارتین هایدگر آموخت و سعی کرد که در این حوزه از سر آمدان روزگار خود شود و یک پلی میان رشته ی مورد علاقه اش و فلسفه پیدا کند .

اما بعد چیزی که ژاک لاکان را از تمامی انسان های اطرافش که در حوزه ی کار روان پزشکی فعالیت می کردند متمایز می کند ، بحث نگاه نو او به جامعه ی هنر و ادبیات است. او بسیار میل به هنر پیدا می کند و ادبیات را بسیار پاس می دارد و در این باب که ما ادبیاتی به نام ادبیات روانکاوانه داریم و به دنبال آن بحث روان شناسی ادبیات را نیز داریم ، تحقیقاتی نیز انجام دهد و این امر مقدمه ای می شود که وی به زمره ی هنرمندان و گروه بسیاری از ادیبان راه پید کند و با آن ها هم نشین شود .

در سال ۱۹۳۲ وی تز دکترایش را تحت عنوان جنون پارانوییک در ارتباط با شخصیت پارانوییک ارائه داد و مدرک دکترایش را گرفت. اما چیزی که بیش از هر زمان برای او شهرت به وجود آورد ، اقبال هرمندان و ادیبان سورئالیسم از این تز دکتری بود . اما بعد سال ۱۹۳۴ بود که وی عاشق ماری لوییس می شود و با او پیوند عاطفی ازدواج برقرار می کند و حاصل و ثمره ی این ازدواج نیز دختری به نام کاترین و پسری به نام تیبوت است .

ژاک لاکان پس از این دوره شروع به پژوهش های بسیار جنجالی کرد . او سعی کرد که علم روان شناسی را با پرسش های فلسفی آشنا کند و این علم را علمی سراسر یک سویه معرفی کند و این الزام را بوجود بیاورد که یک روان شناس ابتدا باید یک هستی شناس و انسان شناس باشد تا که وجود و ماهیت یک انسان را دریابد. اما در این راه بسیار او آزار کردند. سخنرانی هایش را قطع کردند ، او را از سالن های پژوهش بیرون کردند. اما ژاک لاکان به این نتیجه رسیده بود که تمامی تحقیقاتی که دارد مستند است و روزی علم به این نقطه خواهد رسید که حرف های او را نیز درک کند. لاکان در تمام سالهایی که حرفش به گونه ای همیشه با سانسور مواجه بود به سراغ ادبیات رفت .

هر چند که از او تا به کنون اثر ادبی مستقلی به چاپ نرسیده است ، اما می توان این چنین گفت که تمامی نوشته های پژوهشی او نیز بسیار رنگ و بوی ادبی دارند. همانطور که گفتیم او با ادبیان بسیاری رفت و آمد داشت و این قضیه باعث شده بود که او به درکی عمیق از دنیای روحی هنرمندان برسد و این مسئله را بعدها در کتاب مکتب لاکان که سلسله مقالاتی بود که مشتاقان وی به چاپ رسانده بودند ، مورد بررسی قرار داد .

اما بعد ، پس از گذشت دو دهه ناگهان سخنان لاکان و نظریه های او به یکباره مورد اقبال قرار گرفت و او به عنوان یکی از بزرگترین نظریه پردازان جهان شناخته شد . از او دعوت به عمل آمد که در بسیاری از محافل سخن بگوید و دانسته هایش را با دیگران به اشتراک بگذارد .

آنچه که حاصل عمر لاکان بوده است را می توان در سه اصل او بیان کرد. نخست آنکه برای روانکاوی یک انسان باید علم مبنای همه چیز باشد. تا به زمان لاکان برداشت های شخصی بسیاری از روانکاوی وجود داشت ، کما اینکه همچنان نیز این برداشت ها وجود دارد ، اما لاکان به این مسئله اشاره کرد که برای درمان یک انسان ما نیاز به علم داریم و نظریه های شخصی ما که بر روی بعد شهودی و حسی ما استوار شده اند تنها مسکن هایی هستند که هیچ دردی دوا نخواهند کرد .

از این رو وی تصمیم گرفت که مبنای علمی روانکاوی را در جهان زنده کند و این نخستین کار او باعث شد که او بیشترین اقبال را در بین دانشجویان نوگرا کسب کند. اما بعد وی دست به پژوهش های گسترده ای زد که پایه ی همگی آن ها تحریف بود .

از نگاه او بسیاری از گفته های روانشناسان بزرگ نظیر فروید تحریف شده است و در آن دست برده شده است و تنها یک روش غلط و خود ساخته جای آن را گرفته است که به ضرر بسیاری از مردم جهان ختم می شود. و اما سومین بحث او بر سر این نکته بود که مبدا تمام شناخت ما از انسان ابتدا ماهیت اوست بعد روان اوست . پس باید فلسفه بر روان کاوی مقدم شود .

او معتقد بر آن بود که فرار یک روانکاو از فلسفه ی هستی و ماهیت آنچه که یک انسان به او باور دارد ، دقیقا مسئله ای است که خطاهای بسیاری در تشخیص دردهای بشری ایجاد می کند. لاکان پژوهشکر و مدرس بزرگی بود و از همه ی این مسائل مهم تر نویسندگی او به جد زبان زد عام و خاص بود .

از نگاه او انسان باید فرصتی برای نوشتن را درون خود ایجاد کند ، چرا که نوشتن با تمام بیان ها متفاوت است و به انسان درکی میدهد که عمیق ترین مسائل را در کوتاه ترین زمان ممکن و صد البته ماندگار ترین نوع ممکن به رشته ی تحریر در بیاورد. بزرگترین درسی که از زندگی لاکان باید حاصل کرد صبر او برای دیده شدن بود .

شاید این درس را بد نباشد در این جا با یکدیگر مرور کنیم. طبیعی است که هر انسانی که در روی کره ی زمین دست به نوشتن می برد و یا پژوهشی را به ثمر می رساند به این فکر می کند که چگونه فرصتی برای خود ایجاد کند که از طریق آن دست به بیان حرف هایش ببرد و نوشتن را برای خود تبدیل به یک تریبون کند. همین مسئله برای لاکان هم اهیمت بسیاری داشت اما او در سالهای نخست فعالیت همیشه با یک جبر محیطی روبرو بود. به ناچار و البته به انتخاب شخصی اش ، بدون هیچ سوز و گذاری صبر کرد و به این معتقد بود که روزی مطالبش حداقل خوانده خواهد شد و مورد توجه چه مثبت چه منفی قرار خواهد گرفت و این طور نیز شد و تبدیل به یکی از بزرگترین نویسندگان ، نظریه پردازان و فلاسفه ی تاریخ گردید .

این صبر برای هر نویسنده ای کلید موفقیت است. ژاک لاکان سر انجام با کوله باری از موفقیت های پژوهشی و نویسندگی در تاریخ ۹ سپتامبر ۱۹۸۱ برای همیشه دیده از جهان فرو بست و جهان را ترک گفت .

آثار ژاک لاکان

• دربارهٔ نام‌های پدر، ترجمه سهیل رضانژاد و سینا مشایخی، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، ۱۳۹۴.
• تلویزیون، ترجمه انجمن روان‌پژوهان فارسی‌زبان فرانسه، تهران: رخداد نو، ۱۳۹۳.

مروری بر آثار و اندیشه های ژاک لاکان

ژاک لاکان پژوهشگر به نام و نویسنده ی توانای فرانسوی است که یقینا در حرفه و در بیان خود بی نظیر است. او صاحب اندیشه های بزرگی است و تا به امروز نیز این اندیشه ها همچنان مورد بحث است و از تازگی بسیار برخوردار اند. در ایران از لاکان آثار زیادی ترجمه نشده است و هنوز این مسئله می تواند یکی از وظایف و مسئولیت های مترجمین علاقمند باشد که به سمت آثار او بروند و آثار شخصی و آثاری که با واسطه در مورد او نوشته شده است را بررسی نمایند و به جامعه ی علمی ایران زمین خدمت کنند. با این اوصاف ، بد نیست که مروری بر چند جمله ی شاخص و صد البته چالش برانگیز ژاک لاکان داشته باشیم.

• واژه نابودی شی است.
• هیستریک بودن باعث می‌شود شخص بتواند روانکاو خوبی شود.
• رابطهٔ جنسی وجود ندارد.
• فروید مرا می‌نگرد.
• اشتیاق آدمی اشتیاق دیگری است.
• عشق همچون نفرت یک مشغولیت عمری بدون پایان است که فقط در یک نقطه توقف می‌کند. آنجایی که معشوق در خیانت به خود و در فریب دادن خود زیادی پیشرفته باشد. این عشق زمانی متوقف می‌شود که دیگری از دغدغهٔ وجود منحرف شده باشد.
• آنجایی که من فکر می‌کنم، نمی‌توانم بگویم من هستم و آنجایی که می‌توانم بگویم من هستم، فکر نمی‌کنم.

سوالات متداول

۱- ژاک لاکان کیست ؟

ژاک لاکان ، نویسنده ، فیلسوف ، پزشک و منتقد ادبی فرانسوی ، به تاریخ ۱۳ آوریل ۱۹۰۱ در پاریس فرانسه دیده به جهان گشود . او یکی از مشهور ترین نویسندگان فرانسه و تاریخ نویسندگی و پژوهش در جهان است .

۲- آیا ژاک لاکان در زمینه پزشکی توانست موفقیتی کسب کند ؟

وی در این رشته از نخبگان فرانسه گردید و در سال ۱۹۲۶ نیز در سمت روان پزشک در بیمارستان سنت آن به کار مشغول گردید .

۳- علت تفاوت ژاک لاکان با همکاران دیگرش چه بود ؟

چیزی که ژاک لاکان را از اطرافیانش که در حوزه ی کار روان پزشکی فعالیت می کردند متمایز می کند ، بحث نگاه نو او به جامعه ی هنر و ادبیات است . او علاقه زیادی به هنر پیدا می کند و ادبیات را بسیار پاس می دارد و در این باب که ما ادبیاتی به نام ادبیات روانکاوانه داریم و به دنبال آن بحث روان شناسی ادبیات را نیز داریم ، تحقیقاتی نیز انجام دهد و این امر مقدمه ای می شود که وی به زمره ی هنرمندان و گروه بسیاری از ادیبان راه پید کند و با آن ها هم نشین شود .

۴- نظر ژاک لاکان در مورد نویسندگی چیست ؟

از نگاه او انسان باید فرصتی برای نوشتن را درون خود ایجاد کند ، چرا که نوشتن با تمام بیان ها متفاوت است و به انسان درکی میدهد که عمیق ترین مسائل را در کوتاه ترین زمان ممکن و صد البته ماندگار ترین نوع ممکن به رشته ی تحریر در بیاورد.

۵- سه اثر از آثار ژاک لاکان را نام ببرید ؟

رابطهٔ جنسی وجود ندارد – فروید مرا می‌نگرد – اشتیاق آدمی اشتیاق دیگری است

شاید این مطالب رو هم در حوزه نویسندگی دوست داشته باشید

آموزش نویسندگی
صد رمان برتر جهان
تبلیغ نویسی
نامه عاشقانه
دریافت شابک
انشانویسی
خاطره نویسی
قصه کودکانه
چاپ کتاب