شیخ محمود شبستری │ صد نویسنده برتر جهان
تاریخ نویسندگی ، فراز و نشیب های فراوانی را پشت سر گذاشته است. در پس هر فراز و فرود این دشت ، نام هایی نهفته است که هر کدام برگی از هویت و شناسنامه ی نویسندگی در سر تا سر جهان را رقم زنده اند .
مطالعه ی تاریخ زندگانی آنان و سیری در احوالات و آثار آنها ، نمایی هر چند کوتاه و گذرا ، اما عمیق و قابل تامل به ما هدیه می کند.در دل هر یک از کلمات آنان ، گنجینه ای از رازها و معانی نهفته است و در پیاپی سطور پربار آنان ، رازهایی برای نویسندگان.قصد ما همگام شدن و سفر به زمانه و زندگی آنان است تا با ذهن و زبان آنان بیش از پیش آشنا شویم و از این همصحبتی ها خوشه ای چند پی توشه ی نویسندگی خود برداریم.در این برهه از زمان، دفتر زندگانی ” شیخ محمود شبستری ” ، نویسنده ی پارسی و خالق اثر جاودانه ” گلشن راز” را ورق میزنیم به امید آنکه برگی چند به یادگار نصیب دوستداران خود کند.
زندگی نامه شیخ محمود شبستری
سعدالدّین محمودبن امین‌الدّین عبدالکریم‌بن یحیی شبستری که به (معروف به نام شیخ محمود شبستری) می باشد از عارفان و شاعران بزرگ و بلند آوازه ی سدهٔ هشتم هجری است .
شیخ محمود شبستری از بزرگان عرفای ایران است و دلیل شهرت او به خاطر اثر معروفش گلشن راز است .
سال تولّد او معلوم نیست و اعداد و ارقام متعددی برای آن ذکر شده است که از جمله ۶۸۷ ه.ق. یکی از آن سالهایی که آن را سال تولد او دانسته‌اند.محل تولّد این عارف شهیر و این شاعر بزرگ ، قصبهٔ شبستر در نزدیکی شهر تبریز می باشد .
در اوایل عمر خویش و در عنفوان زندگیش، تبریز غلبهٔ قدرت مغول‌ها را شاهد بود،که خود نوعی هرج و مرج فکری را سبب می شد و این مسئله به شدت شرایط را برای او و خانواده ی او سخت کرده بود.وی در اواسط عمر خود به کرمان رفت و در آنجا با دختری از اهالی کرمان ازدواج نمود و ثمره ی این ازدواج یک بچه ی پسر بود .
شیخ محمود شبستری به دقایق حکمت عرفان نظری واقف و به فتوحات مکّیه و فصوص الحکم شیخ محی الدین ابن العربی را بسیار کامل می دانست و از بود.او به جستجوی شمس خود پرداخت و بطوری که خود در گلشن راز بیان می کند، شیخ و پیرش، امین الدّین بوده‌است:شیخ و استاد من امین الدّین — داد الحق جواب‌های چنین / من ندیدم دگر استاد چنین — کآفرین بر روان پاکش باد.از ایشان آثار منظومی همچون گلشن راز،سعادت نامه،کنز الحقایق باقی مانده و آثار منتثور ایشان شامل حقّ‌الیقین ، مرآهالمحقّقین ، شاهد (یا شاهدنامه)،گلشن راز است .
مثنوی گلشن راز مهمترین و مشهورترین اثر منظوم محمود شبستری است که شامل اندیشه‌های عرفانی وی و در حدود هزار بیت سروده شده است .
با وجود حجم اندکش، این کتاب یکی از یادگارهای پرارزش و بلندنام ادبیات عرفانی کهن پارسی است که در آن بیان مفاهیم صوفیانه با شور، شوق، و روانی ویژه‌ای همراه گردیده است.مطابق شیوهٔ معمول عطار و مولانا،در اینجا نیز، از حکایات و تمثیلات برای بیان و عرضهٔ مؤثّر معانی عرفانی و حکمی استفاده شده است .
عرفای زیادی شروح مفصلی بر «گلشن راز» نگاشته‌اند از آن جمله:منظومه غنچه باز در شرح گلشن راز جلال الدین علی میر ابوالفضل عنقا عارف قرن سیزدهم هجری،شرح کمال الدین حسینی اردبیلی (الهی) معاصر شاه اسماعیل اول،نسایم گلشن از شاه داعی الی الله،شرح لاهیجی از محمد بن یحیی لاهیجی،شرح مظفرالدین علی شیرازی،شرح منسوب به عبدالرحمن جامی،شرح ادریس بن حسام الدین بدیعی،شرح شیخ بابا نعمت‌الله بن محمود نخجوانی،شرح حاج میرزا ابراهیم شریعتمدار سبزواری،شرح قاضی میر حسین یزدی،شرح منظوم اسیری،شرح حسام الدین علی بدلیسی (پدر ادریس بدلیسی نویسندهٔ کتاب هشت بهشت .
شیخ محمود شبستری این مثنوی را در پاسخ به پرسش‌های امیر حسینی هروی سراییده است.در هفدهم ماه شوال سال ۷۱۷ فرستاده‌ای از خراسان مشکلات و مسائل مربوط به فهم و تبیین پاره‌ای از رموز و اشارات عرفانی را در قالب نامه‌ای منظوم در مجلسی با حضور شبستری می‌خواند .
این اثر تا کنون به دفعات چاپ گردیده‌است. یکی از موثق‌ترین نسخه‌های چاپ شده به کوشش دکتر جواد نوربخش است که براساس ۸ نسخه خطی و ۲ نسخه چاپی معتبر تصحیح و منتشر گردیده‌است .
این کتاب، تا کنون، به زبان‌های ترکی، آلمانی، انگلیسی، و نیز اردو ترجمه شده‌است .
مقاله اصلی ایشان سعادت نامه است.مثنوی سعادت نامه کتابی‌ست عرفانی که بر وزن حدیقهالحقیقهٔ سنایی سروده شده است .
این کتاب حدود سه هزار بیت دارد که در چهار باب جای گرفته است،و هر باب دارای فصل‌ها و حکایت‌های گوناگون است. از دیگر آثار شبستری می توان کنز الحقایق،ازهار گلشن،ترجمه منهاج العابدین (امام محمد غزالی)،جام جهان نما،رساله احدیّت،شرح و تفسیر اسماء الله تعالی را نام برد .
با استناد به مطالب موجود در کتاب روضات الجنان جلد ۲،وی معاصر شیخ بابا ابی شبستری (متوفی به سال ۷۴۰) بوده و در همان از دنیا رفته است، بنابراین سن شیخ محمود شبستری در زمان فوت می بایست ۵۲ یا ۵۳ ساله بوده باشد
آثار شیخ محمود شبستری
آثار منظوم
آثار منثور شیخ محمود شبستری
- حقّ‌الیقین
- مرآهالمحقّقین
- شاهدیا شاهدنامه
مروری بر آثار و اندیشه ها شیخ محمود شبستری
ایران زمین پس از آنکه سرزمین اسطوره هاست ، سرزمین عرفان و عشق است. آنچه که از شواهد بر می آید و نویسندگان این مرز و بوم به ما نشان میدهند ، ایران زمین یکی از بزرگترین منابع سندهای عرفانی در جهان است. در واقع این امر دلایل متعددی دارد ، بخشی از این مسئله به حوزه ی باورهای مردم بر می گردد و بخشی دیگر نیز به تفکر عرفانی و اسطوره ای اهالی ایران زمین بر می گردد که عرفان و ارتباط با عالم بالا را بسیار ارج می نهادند .
از میان کسانی که از عرفان نوشته اند و از عرفان قلم زده اند ، افراد بسیاری به انحرافات دست زده اند و گمانه زنی هایی عجیب کرده اند که به هیچ وجه در خور و لایق ایران زمین نبوده است. اما از این میان نیز افرادی بوده اند که با درایت تمام و با نگاهی ویژه به تمامی جوانب و جنبه های عرفانی ، به نوعی از نگاه دست زده اند که در طی آن ، توانسته اند مرزهای باور عرفانی در جهان را کاملا تغییر بدهند. اگر بخواهیم اسم ببریم ، یقینا باید لیستی بلند بالا برای آن قائل شویم. اما همین نکته بس که شما کنون در صفحه ی یکی از آن عارفانی هستید که با نگارش کتاب گلشن راز ، گامی اساسی و مهم در جهت تبیین عرفان حقیقی برداشته است .
در باب شیخ محمود شبستری نکته بسیار می توان گفت اما اگر بخواهیم یک مشابهتی میان زندگی او و زندگی دیگر عارف بزرگ ایرانی یعنی مولانا بگوییم ، باید این چنین بگوییم و به این نکته اشاره کنیم که هر دوی انها در پی دیدن مرادی از خود بیخود شده اند و راه عرفان در پیش گرفته اند ، اما شیخ محمود طالب دیدار مراد بود و مولانا مطلوب دیدار مراد. این تنها تفاوت آنهاست . در واقع شیخ محمود تمام زندگی خویش را به دنبال آگاهی دوید و سعی کرد که تمامی مقامات را یک به یک پشت سر بگذارد .
او سعی کرد طی طریق کند و سلوکی والا مرتبه داشته باشد. ازاین رو می توان این چنین گفت که وی بسیار تلاش نمود که چهره ی حقیقی عرفان را ابتدا به امر برای خود و سپس برای دیگران آشکار کند. در باب اثر او ، یعنی مشهورترین اثر او یعنی گلشن راز بسیار نوشته اند و بسیار گفته اند و مورد اقبال بسیاری از محققان نیز واقع شده است و ترجمه هایی به زبان های مختلف و همچنین شرح های بسیاری بر آن نوشته اند. آنچه که می توان در باب این کتاب گفت و از ذهن و زبان شبستری در باب آثارش صحبت کرد ، ذکر این نکته است که
: ” او در کتاب مذکور تمامی تمرکزش را بر روی یک سیر و سلوک روحانی در گذار منطق و در گذار تفکر فلسفی گذاشته است. مراحل زیادی در این کتاب مورد بررسی قرار می گیرند . از جمله این که دراین کتاب ما با رویکردهایی مواجه می شویم ، از جمله این که انسان چیست ؟ چه جایگاهی در هستی دارد ، چگونه می تواند جایگاه خود را در هستی بیابد و سایر باورهایی که همگی به نقش انسان در حهان هستی می پردازند. همچنین در ای کتاب به شرح معرفت و خداشناسی می پردازد. به گونه ای که هر انسانی که می خواهد در مسیر معرفت قدم بردارد ، می تواند ازاین کتاب به عنوان یک مرجع برای سیر و سلوک خویش بهره گیرد. ”
در ادامه بخش هایی از گلشن راز را با هم مطالعه می کنیم :
مرا گفتی بگو چبود تفکر
کز این معنی بماندم در تحیر
تفکر رفتن از باطل سوی حق
به جزو اندر بدیدن کل مطلق
حکیمان کاندر این کردند تصنیف
چنین گفتند در هنگام تعریف
که چون حاصل شود در دل تصور
نخستین نام وی باشد تذکر
وز او چون بگذری هنگام فکرت
بود نام وی اندر عرف عبرت
تصور کان بود بهر تدبر
به نزد اهل عقل آمد تفکر
ز ترتیب تصورهای معلوم
شود تصدیق نامفهوم مفهوم
مقدم چون پدر تالی چو مادر
نتیجه هست فرزند، ای برادر
ولی ترتیب مذکور از چه و چون
بود محتاج استعمال قانون
دگرباره در آن گر نیست تایید
هر آیینه که باشد محض تقلید
ره دور و دراز است آن رها کن
چو موسی یک زمان ترک عصا کن
درآ در وادی ایمن زمانی
شنو «انی انا الله» بی‌گمانی
محقق را که وحدت در شهود است
نخستین نظره بر نور وجود است
دلی کز معرفت نور و صفا دید
ز هر چیزی که دید اول خدا دید
سوالات متداول در خصوص زندگینامه شیخ محمود شبستری
۱- شیخ محمود شبستری کیست ؟
سعدالدّین محمودبن امین‌الدّین عبدالکریم بن یحیی شبستری که به (معروف به نام شیخ محمود شبستری) می باشد از عارفان و شاعران بزرگ و بلند آوازه ی سدهٔ هشتم هجری است . شیخ محمود شبستری از بزرگان عرفای ایران است و دلیل شهرت او به خاطر اثر معروفش گلشن راز است .
۲- مهمترین آثار شیخ محمود شبستری را نام ببرید ؟
- گلشن راز
- سعادت نامه
- کنز الحقایق
شاید این مطالب رو هم در حوزه نویسندگی دوست داشته باشید
آموزش نویسندگی
صد رمان برتر جهان
تبلیغ نویسی
نامه عاشقانه
دریافت شابک
انشانویسی
خاطره نویسی
قصه کودکانه
چاپ کتاب
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.