محمدرضا شجریان، موسیقی‌دان، نویسنده و هنرمند سرشناس ایران‌زمین، به تاریخ ۱ مهر سال ۱۳۱۹ در مشهد متولد شد.
نام محمدرضا شجریان، بافرهنگ ایرانی گره‌خورده است و همه او را به‌عنوان یکی از ده چهره‌ی برتر تاریخ فرهنگ ایران‌زمین در قرن معاصر می‌دانند.
اما بعد، نکته‌ی مهم در باب او این است که بیشترین توجهات در باب فعالیت‌های محمدرضا شجریان، متمرکز بر خوانندگی او و موسیقی‌دان بودن اوست، اما وی یکی از بزرگ‌ترین نویسندگان حوزه‌ی هنر و پژوهش‌های هنری است که تا به امروز کسی آن‌چنان که بایدوشاید به این بخش از زندگی پربار وی نپرداخته است و همچنان به‌عنوان یک زاویه‌ی تاریک و ناشناخته از زندگی او باقی‌مانده است.
ما در این مقاله برای اولین بار و به همت تیم مطالعاتی استاد تیموری قصد داریم که مروری داشته باشیم بر تمامی فعالیت‌های هنری او و همچنین بپردازیم به بحث نویسندگی و پژوهش‌های ادبی این شخصیت بزرگ تاریخ فرهنگ ایران، تا که مردم شریف ایران بیش‌ازپیش با او و کارهایش آشنا شده و قدر این گوهرهای ناب دریای فرهنگ ایران‌زمین را بدانند. محمدرضا شجریان در مشهد و در خانواده‌ای مذهبی دیده به جهان گشود.
پدرش یکی از بزرگ‌ترین قاریان زمان خویش در مشهد بود و همه‌ی ایران او را به لحن خوش و اطلاعات قرآنی بسیارش می‌شناختند.
محمدرضا شجریان نیز به پیروی از پدر و همچنین قرارگیری در محیطی فرهنگی مذهبی، ابتدا کارش را با قرآن و خوانش آن آغاز کرد.
وی در کودکی و نوجوانی، قاری قرآن بود و هنوز چیزی از عمرش نگذشته بود که به‌عنوان یک قاری کشوری مشهور شناخته شد.
اما بعد، وی همزمان با فعالیت‌های فرهنگی در حوزه‌ی علوم و معارف قرآنی، به مطالعه روی آورد و بسیاری از آثار مربوط به ادیبان بزرگ زمان خویش در علوم مختلف را موردمطالعه قرارداد و تبدیل به یکی از بزرگان مشهد در سن و سال خویش شد. چنان‌که گفته‌اند، وی همیشه شمع محفل ادبا و فرهنگیان زمان خویش بود و دانش بی‌حد او به همراه هوش سرشار او، او را از دیگران متمایز می‌کرد.
اما بعد، وی برای تحصیلات دانشگاهی خویش به دانشسرای مقدماتی مشهد که امروزه بانام تربیت‌معلم شناخته میشود رفت و در آنجا نیز شایستگی‌های بسیار خود را نشان داد و به عنوان معلم مشغول به فعالیت شد.
اما بعد، وی برای تحصیلات دانشگاهی خویش به دانشسرای مقدماتی مشهد که امروزه بانام تربیت‌معلم شناخته میشود رفت و در آنجا نیز شایستگی‌های بسیار خود را نشان داد و به عنوان معلم مشغول به فعالیت شد.
اما بعد، عشق و علاقه‌ی وافر محمدرضا شجریان به هنر، باعث شد که در همان سال‌های دانش‌سرا اقدام به یادگیری موسیقی کند. هرچند که خانواده‌ی او به‌کل با موسیقی و اصواتی که از سازها خارج می‌شد، مخالف بودند، اما شجریان چیزی در دنیای موسیقی دیده بود که به‌هیچ‌وجه، حاضر به رهایی آن نبود.
آن‌چنان که وی در کتاب هزار گلخانه‌ی آواز می‌گوید، وی در دوره‌ای که برای معلمی به یکی از روستاهای مشهد رفته بود، تمرین موسیقی را نزد معلمی به نام جلال اخباری شروع کرد و سنتور نواختن را آموخت.
او به همراه یادگیری موسیقی، دست به پژوهش‌هایی در باب هنر زد و آنگاه بود که دریافت، هنر برای او همه‌چیز است و به هیچ من الوجوه هیچ کار دیگری در دنیا نمی‌تواند روحیه‌ی بسیار بلندبالای او را درزمینه‌ی رسیدن به آرزوهایش ارضا کند.
در گفته‌هایی که بسیاری از اطرافیان شجریان در باب او می‌گویند ذکر این نکته بسیار تأمل برانگیز است که وی در خلوت خود بسیار با سعدی و حافظ هم‌نشین بوده و خود نیز طبع شعری داشته است که گاه‌گاه آن را می‌آزموده و از آن بهره‌هایی می‌گرفته است.
اما هیچ‌گاه تا به کنون شعری از او به‌صورت رسمی منتشرنشده است. اما بعد، وی پس از ازدواج با فرخنده گل‌افشان همسر اولش، راهی تهران میشود و به دنبال آرزوهای خویش میرود. او برای نخستین بار به رادیو پای می‌گذارد و در آزمون برنامه گل‌ها شرکت میکند.
بنا بر آنچه خودش در مستند پژواک روزگار گفته است، ابتدا او را در این آزمون نمی‌پذیرند، اما وی با سماجتی که برای رسیدن به آرزوهایش داشت، به سراغ ریاست برنامه گل‌ها میرود و آنجاست که متوجه میشود رد شدن او در آزمون، یک امر سهوی بوده است و ریاست رادیو از او می‌خواهد که به اجرای برنامه بپردازد.
شجریان دران زمان به رؤیای خواننده شدن خود رسیده بود، اما مشکلی بر سر راه او بود که او را از ادامه‌ی راه کمی می‌ترساند و آن‌هم خانواده‌ی وی بود. خانواده‌ی او به‌طورکلی با موسیقی مشکل داشتند و آن را حرام می‌دانستند.
ازاین‌رو وی برای رفع این مشکل و احترام پدر، نام سیاوش را برای خود انتخاب میکند و به تخلص در رادیو آواز می‌خواند. بعدها که نام و آوازه‌اش همه‌جا می‌پیچد، پدرش نیز از او استقبال میکند و شجریان وارد راهی میشود که او را تا مقام استادی در موسیقی ایران و جهان می‌رساند.
اما بعد اگر بخواهیم به فعالیت‌های فرهنگی او بپردازیم، باید بگوییم که شجریان به‌موازات آنکه در زمینه‌ی خوانندگی و موسیقی در رادیو فعالیت می‌کرد، به پژوهش‌های ادبی، خوشنویسی و مطالعه در تاریخ هنر ایران و جهان پرداخت.
اگر بخواهیم بخشی از موفقیت‌های او را در این باب بگوییم، باید به این امر اشاره‌کنیم که وی تحولی در اجرای تئاترهای موزیکال را به کمک استاد بهتاش به وجود آورد.
بعدازآن، وی آن‌چنان که در خاطرات خویش به آن اشاره‌کرده است، با هزینه‌ی شخصی، به سراغ استاد دوامی، ردیف دان و از تاریخ سازان موسیقی ایرانی رفته و تمامی تصنیف‌های قدیمی ایرانی را به نزد ایشان آموخته و جمع‌آوری کرده است.
دیگر کاری که وی در باب موسیقی ایرانی صورت داده است، مطالعه بر روی صدادهی سازهای ایرانی و ابداع سازهایی جدید برای ارکستر ایرانی بوده است که در نوع خود فعالیتی بسیار شایسته محسوب میشود.
از این‌ها که بگذریم، باید به سراغ فعالیت‌های نوشتاری و ادبی او برویم که کم هم نبوده‌اند و در نوع خود نادر می‌باشند. نخستین امری که باید به آن اشاره‌کنیم، این است که استاد شجریان یک سعدی شناس و یک حافظ‌پژوه بزرگ می‌باشند.
وی در سخنرانی‌های متعددی ازجمله سخنرانی شب سعدی در شهر کتاب ایران، به جستارهایی در باب شعر سعدی و ارتباط آن با موسیقی پرداخته است و حاصل پژوهش‌های خود را در قالب کنسرت‌های متنوع و همچنین مقالات و سخنرانی‌های گسترده به مردم شریف ایران عرضه کرده است.
وی همچنین تحقیقی بر روی شعر نوی ایران داشته و برای نخستین بار، روی شعر نوی ایرانی موسیقی ساخته است که تحولی عظیم در ارتباط میان موسیقی و شعر در تاریخ ادبیات و موسیقی ایران می‌باشد.
گذشته از آن، وی دو کتاب به نام راز مانا و هزار گلخانه‌ی آواز به رشته‌ی تحریر درآورده است که هردوی این کتاب‌ها به مجموعه فعالیت‌های چندین و چندساله‌ی وی در حوزه‌های مختلف فرهنگ می‌پردازد و شرحی است بر فعالیت‌ها، خاطرات، آموزه‌ها و پژوهش‌های وی در حوزه‌ی ادبیات و هنر. یکی از شاخص‌ترین فعالیت‌های نوشتاری او، مقدمه‌ای است که بر کتاب هزار گلخانه‌ی آواز نوشته است.
این مقدمه از نگاه بسیاری از ادیبان زمان، یک هنر نامه‌ای است که می‌توان از دل آن چندین جلد کتاب با محوریت درس‌هایی برای یک هنرمند استخراج کرد.
شجریان قلمی گیرا دارد و در ادبیات دارای مقام استادی است. یکی از شاهکارهای وی در حوزه‌ی ادبیات و موسیقی، جابجایی ابیات شاعران بزرگی چون حافظ و سعدی است به گونه‌ای که هیچ خللی بر شعر وارد نشده و گویی شجریان خود یک نسخه پژوهی موسیقایی بر روی این اشعار صورت داده است.
ارتباط او با بزرگان ادبیات چون استاد هوشنگ ابتهاج، استاد شفیعی کدکنی و دیگرانی چون مشیری و رهی معیری به او پشتوانه‌ی ادبی و پژوهشی بسیار داده است به‌گونه‌ای که استاد شفیعی کدکنی، شجریان را خنیاگری می‌داند که جهان تشنه‌ی نغمات و حرف‌های اوست.
وی هم‌اکنون پس از سالها فعالیت هنری، از بزرگان موسیقی و فرهنگ جهان شناخته میشود و در آخرین رویداد مربوطه، وی برنده‌ی جایزه خداوندگار موسیقی از بنیاد آقاخان شده است.
آثار محمدرضا شجریان
راز مانا
هزار گلخانه ی آواز
ردیف موسیقی ایرانی ( در دست چاپ)
پژوهشی در باب تصنیف های قدیمی ایرانی ( در دست انتشار)
میتوانید آثار را از اینجا دانلود کنید
مروری بر آثار محمدرضا شجریان
شجریان دو کتاب ارزشمند به نام راز مانا و هزار گلخانه ی آواز را به نشر رسانده است که هر دوی این کتاب ها دارای ارزش ادبی بسیار می باشند. در ادامه بخش هایی از هزار گلخانه ی آواز را با هم مطالعه می کنیم :
“ما هنرمندان تمام عمر زیر پروژکتور نگاه زندگی میکنیم. الآن به خود میگویم، آیا میشود جایی بروم که کسی مرا نشناسد! آزاد باشم، روی چمن بنشینم، دراز بکشم، و کسی چشم به من ندوخته باشد. من میخواهم برای خودم زندگی کنم، اما نمیشود.
گاهی آدم دلش برای خودش تنگ می شود، چون دیگر نمی تواند خودش را پیدا کند. اینهاست که بین هنرمند و مردم فاصله ایجاد میکند. هنرمند حس میکند که از لحاظ عاطفی نمی تواند جوابگوی مردم باشد…. واقعا آدم دلش برای خودش تنگ میشود… آنچه که بیش از همه برای من خوشحال کننده است، آن است که عده ای اهل دل به صدای من گوش میکنند و از آن لذت می برند و همین، بالاترین سعادت من است.
وقتی می بینیم که پس از سالها زحمت و خدمت برای هنر این سرزمین، گروهی پیدا میشوند تا قدرشناسی کنند، خستگی ام برطرف می شود. از من انتظار میرود که تولید هنری در عالی ترین سطح داشته باشم، شاگرد تربیت کنم، مرتبا کنسرت برگزار کنم، و در موسیقی ایرانی، پدری کنم واقعا از عهده ی یک نفر برنمی آید. من با مردم زندگی میکنم و با آنها درد مشترک دارم؛ برای همین است که میدانم چه میخواهند. “
شاید این مطالب رو هم در حوزه نویسندگی دوست داشته باشید
چگونه نویسندگی را شروع کنیمصد رمان برتر جهان
تبلیغ نویسی
نامه عاشقانه
دریافت شابک
انشانویسی
خاطره نویسی
قصه کودکانه
چاپ کتاب
شاید این رمان ها را هم دوست داشته باشید
در جدول زیر صد رمان برتر جهان رو براتون اماده کردیم به همراه نویسندگان این رمان ها که با کلیک بر روی هر کدام میتوانید این آثار رو هم مطالعه کنید
[table id=1 /]
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.