محمدرضا شجریان، موسیقیدان، نویسنده و هنرمند سرشناس ایران‌ زمین، به تاریخ ۱ مهر سال ۱۳۱۹ در مشهد متولد شد .

نام محمدرضا شجریان، بافرهنگ ایرانی گره‌خورده است و همه او را به‌ عنوان یکی از ده چهره‌ی برتر تاریخ فرهنگ ایرا ن‌زمین در قرن معاصر می‌ دانند .

اما بعد، نکته‌ی مهم در باب او این است که بیشترین توجهات در باب فعالیت‌ های محمدرضا شجریان ،

متمرکز بر خوانندگی او و موسیقیدان بودن اوست ، اما وی یکی از بزرگ‌ترین نویسندگان حوزه‌ ی هنر و پژوهش‌ های هنری است که

تا به امروز کسی آنچنان که باید و شاید به این بخش از زندگی پربار وی نپرداخته است و همچنان به‌ عنوان یک زاویه‌ ی تاریک و ناشناخته از زندگی او باقیمانده است .

ما در این مقاله برای اولین بار و به همت تیم مطالعاتی استاد تیموری قصد داریم که مروری داشته باشیم بر تمامی فعالیت‌ های هنری او و همچنین ، بپردازیم به بحث نویسندگی و پژوهش‌ های ادبی این شخصیت بزرگ تاریخ فرهنگ ایران ، تا که مردم شریف ایران بیش‌ از پیش با او و کار هایش آشنا شده و

قدر این گوهر های ناب دریای فرهنگ ایران‌ زمین را بدانند .

محمدرضا شجریان در مشهد و در خانواده‌ای مذهبی دیده به جهان گشود .

پدرش یکی از بزرگ‌ترین قاریان زمان خویش در مشهد بود و همه‌ی ایران او را به لحن خوش و اطلاعات قرآنی بسیارش می‌ شناختند .

محمدرضا شجریان نیز به پیروی از پدر و همچنین قرارگیری در محیطی فرهنگی مذهبی ، ابتدا کارش را با قرآن و خوانش آن آغاز کرد .

وی در کودکی و نوجوانی، قاری قرآن بود و هنوز چیزی از عمرش نگذشته بود که به‌عنوان یک قاری کشوری مشهور شناخته شد .

اما بعد، وی همزمان با فعالیت‌های فرهنگی در حوزه‌ی علوم و معارف قرآنی ، به مطالعه روی آورد و بسیاری از آثار

مربوط به ادیبان بزرگ زمان خویش در علوم مختلف را مورد مطالعه قرارداد و

تبدیل به یکی از بزرگان مشهد در سن و سال خویش شد .

چنانکه گفته‌اند ، وی همیشه شمع محفل ادبا و فرهنگیان زمان خویش بود و

دانش بی‌حد او به همراه هوش سرشار او، او را از دیگران متمایز می‌ کرد .

اما بعد، وی برای تحصیلات دانشگاهی خویش به دانشسرای مقدماتی مشهد که امروزه بانام تربیت‌ معلم شناخته می‌ شود رفت و

در آنجا نیز شایستگی‌های بسیار خود را نشان داد و به عنوان معلم مشغول به فعالیت شد .

اما بعد، وی برای تحصیلات دانشگاهی خویش به دانشسرای مقدماتی مشهد که امروزه با نام تربیت‌ معلم شناخته می‌ شود رفت و

در آنجا نیز شایستگی‌های بسیار خود را نشان داد و به عنوان معلم مشغول به فعالیت شد .

اما بعد، عشق و علاقه‌ی وافر محمدرضا شجریان به هنر، باعث شد که در همان سال‌ های دانشسرا اقدام به یادگیری موسیقی کند .

هرچند که خانواده‌ی او به‌کل با موسیقی و اصواتی که از سازها خارج می‌شد، مخالف بودند، اما شجریان چیزی در دنیای موسیقی دیده بود که به‌هیچ‌وجه، حاضر به رهایی آن نبود .

آن‌چنان که وی در کتاب هزار گلخانه‌ی آواز می‌گوید، وی در دوره‌ای که برای معلمی به یکی از روستاهای مشهد رفته بود ،

تمرین موسیقی را نزد معلمی به نام جلال اخباری شروع کرد و سنتور نواختن را آموخت .

او به همراه یادگیری موسیقی، دست به پژوهش‌هایی در باب هنر زد و آنگاه بود که دریافت ،

هنر برای او همه‌چیز است و به هیچ من الوجوه هیچ کار دیگری در دنیا نمی‌تواند روحیه‌ی بسیار بلندبالای او را درزمینه‌ی رسیدن به آرزوهایش ارضا کند .

در گفته‌هایی که بسیاری از اطرافیان شجریان در باب او می‌گویند ذکر این نکته بسیار تأمل برانگیز است که وی در خلوت خود

بسیار با سعدی و حافظ هم‌نشین بوده و خود نیز طبع شعری داشته است که گاه‌گاه آن را می‌آزموده و از آن بهره‌هایی می‌گرفته است .

اما هیچ‌گاه تا به کنون شعری از او به‌صورت رسمی منتشرنشده است . اما بعد، وی پس از ازدواج با فرخنده گل‌افشان همسر اولش ، راهی تهران می‌ شود و

به دنبال آرزوهای خویش می‌رود. او برای نخستین بار به رادیو پای می‌گذارد و در آزمون برنامه گل‌ها شرکت می‌ کند .

بنا بر آنچه خودش در مستند پژواک روزگار گفته است، ابتدا او را در این آزمون نمی‌ پذیرند ،

اما وی با سماجتی که برای رسیدن به آرزوهایش داشت ، به سراغ ریاست برنامه گل‌ها می‌رود و

آنجاست که متوجه می‌شود رد شدن او در آزمون، یک امر سهوی بوده است و ریاست رادیو از او می‌خواهد که به اجرای برنامه بپردازد .

شجریان دران زمان به رؤیای خواننده شدن خود رسیده بود، اما مشکلی بر سر راه او بود که او را از ادامه‌ی راه کمی می‌ ترساند و

آن‌ هم خانواده‌ی وی بود. خانواده‌ی او به‌طورکلی با موسیقی مشکل داشتند و آن را حرام می‌ دانستند .

ازاین‌رو وی برای رفع این مشکل و احترام پدر، نام سیاوش را برای خود انتخاب می‌ کند و

به تخلص در رادیو آواز می‌خواند. بعدها که نام و آوازه‌اش همه‌ جا می‌ پیچد ،

پدرش نیز از او استقبال می‌کند و شجریان وارد راهی می‌شود که او را تا مقام استادی در موسیقی ایران و جهان می‌ رساند .

اما بعد اگر بخواهیم به فعالیت‌های فرهنگی او بپردازیم، باید بگوییم که شجریان به‌موازات آنکه در زمینه‌ی خوانندگی و موسیقی در رادیو فعالیت می‌ کرد ،

به پژوهش‌های ادبی، خوشنویسی و مطالعه در تاریخ هنر ایران و جهان پرداخت .

اگر بخواهیم بخشی از موفقیت‌های او را در این باب بگوییم، باید به این امر اشاره‌ کنیم که وی تحولی در اجرای تئاترهای موزیکال را به کمک استاد بهتاش به وجود آورد .

بعدازآن، وی آن‌چنان که در خاطرات خویش به آن اشاره‌کرده است، با هزینه‌ی شخصی، به سراغ استاد دوامی ، ردیف دان و

از تاریخ سازان موسیقی ایرانی رفته و تمامی تصنیف‌های قدیمی ایرانی را به نزد ایشان آموخته و جمع‌آوری کرده است .

دیگر کاری که وی در باب موسیقی ایرانی صورت داده است، مطالعه بر روی صدادهی سازهای ایرانی و ابداع سازهایی جدید

برای ارکستر ایرانی بوده است که در نوع خود فعالیتی بسیار شایسته محسوب می‌ شود .

از این‌ها که بگذریم، باید به سراغ فعالیت‌های نوشتاری و ادبی او برویم که کم هم نبوده‌اند و در نوع خود نادر می‌ باشند .

نخستین امری که باید به آن اشاره‌کنیم، این است که استاد شجریان یک سعدی شناس و یک حافظ‌ پژوه بزرگ می‌ باشند .

وی در سخنرانی‌های متعددی ازجمله سخنرانی شب سعدی در شهر کتاب ایران ، به جستار هایی در باب شعر سعدی و

ارتباط آن با موسیقی پرداخته است و حاصل پژوهش‌های خود را در قالب کنسرت‌های متنوع و همچنین مقالات و سخنرانی‌های گسترده به مردم شریف ایران عرضه کرده است .

وی همچنین تحقیقی بر روی شعر نوی ایران داشته و برای نخستین بار، روی شعر نوی ایرانی موسیقی ساخته است که تحولی عظیم در ارتباط میان موسیقی و شعر در تاریخ ادبیات و موسیقی ایران می‌ باشد .

گذشته از آن، وی دو کتاب به نام راز مانا و هزار گلخانه‌ی آواز به رشته‌ی تحریر درآورده است که هردوی این کتاب‌ها به مجموعه فعالیت‌های چندین و چندساله‌ی وی در حوزه‌های مختلف فرهنگ می‌ پردازد و

شرحی است بر فعالیت‌ها، خاطرات، آموزه‌ها و پژوهش‌های وی در حوزه‌ی ادبیات و هنر. یکی از شاخص‌ترین فعالیت‌های نوشتاری او، مقدمه‌ای است که بر کتاب هزار گلخانه‌ی آواز نوشته است .

این مقدمه از نگاه بسیاری از ادیبان زمان، یک هنر نامه‌ای است که می‌ توان از دل آن چندین جلد کتاب با محوریت درس‌ هایی برای یک هنرمند استخراج کرد .

شجریان قلمی گیرا دارد و در ادبیات دارای مقام استادی است. یکی از شاهکار های وی در حوزه‌ی ادبیات و موسیقی ،

جابجایی ابیات شاعران بزرگی چون حافظ و سعدی است به گونه‌ای که هیچ خللی بر شعر وارد نشده و

گویی شجریان خود یک نسخه پژوهی موسیقایی بر روی این اشعار صورت داده است .

ارتباط او با بزرگان ادبیات چون استاد هوشنگ ابتهاج، استاد شفیعی کدکنی و دیگرانی چون مشیری و

رهی معیری به او پشتوانه‌ی ادبی و پژوهشی بسیار داده است به‌گونه‌ای که استاد شفیعی کدکنی، شجریان را خنیاگری می‌ داند که جهان تشنه‌ی نغمات و حرف‌ های اوست .

وی هم‌اکنون پس از سالها فعالیت هنری، از بزرگان موسیقی و فرهنگ جهان شناخته می‌ شود و در آخرین رویداد مربوطه، وی برنده‌ی جایزه خداوندگار موسیقی از بنیاد آقاخان شده است .

آثار محمدرضا شجریان

راز مانا

هزار گلخانه ی آواز

ردیف موسیقی ایرانی ( در دست چاپ)

پژوهشی در باب تصنیف های قدیمی ایرانی ( در دست انتشار)

میتوانید آثار را از اینجا دانلود کنید

مروری بر آثار محمدرضا شجریان

شجریان دو کتاب ارزشمند به نام راز مانا و هزار گلخانه ی آواز را به نشر رسانده است که هر دوی این کتاب ها دارای ارزش ادبی بسیار می باشند .

در ادامه بخش هایی از هزار گلخانه ی آواز را با هم مطالعه می کنیم :

“ما هنرمندان تمام عمر زیر پروژکتور نگاه زندگی میکنیم. الآن به خود می گویم، آیا می شود جایی بروم که کسی مرا نشناسد !

آزاد باشم، روی چمن بنشینم، دراز بکشم، و کسی چشم به من ندوخته باشد. من میخواهم برای خودم زندگی کنم، اما نمی شود .

گاهی آدم دلش برای  خودش تنگ می شود، چون دیگر نمی تواند خودش را پیدا کند .

اینهاست که بین هنرمند و مردم فاصله ایجاد میکند. هنرمند حس می کند که از لحاظ عاطفی نمی تواند جوابگوی مردم باشد….

واقعا آدم دلش برای خودش تنگ می شود …

آنچه که بیش از همه برای من خوشحال کننده است، آن است که عده ای اهل دل به صدای من گوش می کنند و از آن لذت می برند و همین، بالاترین سعادت من است .

وقتی می بینیم که پس از  سالها زحمت و خدمت برای هنر این سرزمین، گروهی پیدا میشوند تا قدرشناسی کنند ،

خستگی ام برطرف می شود. از من انتظار می رود که تولید هنری در عالی ترین سطح داشته باشم ، شاگرد تربیت کنم ،

مرتبا کنسرت برگزار کنم، و در موسیقی ایرانی ،

پدری کنم واقعا از عهده ی یک نفر بر نمی آید. من با مردم زندگی می کنم و با آنها درد مشترک دارم؛ برای همین است که می دانم چه می خواهند . “

شاید این مطالب رو هم در حوزه نویسندگی دوست داشته باشید

آموزش نویسندگی
صد رمان برتر جهان
تبلیغ نویسی
نامه عاشقانه
دریافت شابک
انشانویسی
خاطره نویسی
قصه کودکانه
چاپ کتاب

[table id=1 /]