مروری بر زندگینامه ناصر تقوایی ، به همراه لیست آثار و شرحی بر افکار و اندیشه هایش
زندگینامه ناصر تقوایی تاریخ نویسندگی، فراز و نشیب های فراوانی را پشت سر گذاشته است .
زندگینامه ناصر تقوایی در پس هر فراز و فرود این دشت ، نام هایی نهفته است که هر کدام برگی از هویت و شناسنامه ی نویسندگی در سر تا سر جهان را رقم زنده اند .
مطالعه ی تاریخ زندگانی آنان و سیری در احوالات و آثار آنها ، نمایی هر چند کوتاه و گذرا ، اما عمیق و قابل تامل به ما هدیه می کند .
در دل هر یک از کلمات آنان ، گنجینه ای از رازها و معانی نهفته است و در پیاپی سطور پربار آنان ، رازهایی برای نویسندگان .
قصد ما همگام شدن و سفر به زمانه و زندگی آنان است تا با ذهن و زبان آنان بیش از پیش آشنا شویم و از این هم صحبتی ها خوشه ای چند پی توشه ی نویسندگی خود برداریم .
در این برهه از زمان، دفتر زندگانی ” ناصر تقوایی ” ، نویسنده و و خالق اثر جاودانه “ناخدا خورشید” را ورق میزنیم به امید آنکه برگی چند به یادگار نصیب دوستداران خود کند .
زندگینامه ناصر تقوایی
ناصر تقوایی متولد ۱۳۲۰ در آبادان فیلمساز، عکّاس و نویسندهٔ ایرانی است . تقوایی با فیلمسازان نامی مانند بهرام بیضایی و مسعود کیمیایی از رهبران و پیشروان جنبشی در سینمای ایران برشمرده می شود که اغلب مورّخان آن را موج نوی سینمای ایران نام گذاری کردند .تقوایی پیش از آن که کار در سینما را شروع کند، وارد تلویزیون شد و با ساخت سریال تلویزیونی مورد توجه مردم و رسانه ها قرار گرفت .
او کارگردان سریال مشهور تلویزیونی دایی جان ناپلئون و همچنین برنده جایزه پلنگ برنزی جشنواره فیلم لوکارنو برای فیلم ناخدا خورشید در سال ۱۹۸۸ است.ناصر تقوایی در تاریخ نوزدهم تیرماه سال ۱۳۲۰ در شهر آبادان چشم به جهان گشود .
پدر وی، علی، کارمند اداره گمرک بود و به همین خاطر ناچار بود تا به همراه پدرش به نواحی مرزی جنوب بندرعباس سفر کند. از همان سالهای ابتدایی نوجوانی علاقه اش به سینما و ادبیات را بروز داد .او دانشآموخته دبیرستان رازی در آبادان است. وی همچنین پسرخاله سیروس مقدم کارگردان معروف سینما و تلویزیون می باشد.از کارهای او میتوان به 6 فیلم باند و یک اپیزود از فیلم بلند ( اپیزود ” کشتی یونانی” از مجموعه “قصه های کیش ساخته سال 1377 ) اشاره نمود که سه مورد از آن ها را قبل از انقلاب و سه مورد دیگر را پس از انقلاب کار کرده است .
او یک سریال پرمخاطب هم ساخته که بخشی از شهرت او و شناخته شدنش بواسطه ی ساختن این فیلم است . دایی جان ناپلئون نوشته ایرج پزشکزاد ، از سریال های ماندگار تلویزیون ایران است . اما قبل از اینها تقوایی یک مستندساز بوده است . فیلم “تاکسی متر” در سال 1346 که برای تلویزیون ساخته شد را میتوان نخستین فعالیت او در عرصه ی فیلمسازی نام برد . مستندهایی چون «مشهد قالی»، «فروغ فرخزاد»، «اربعین» و «باد جن» مهمترین مستندهای تقواییاند .
او پس از انقلاب نیز مستند «تمرین آخر» (۱۳۸۳) را با موضوع تعزیه ساخت. تقوایی فیلم کوتاه تحسینشده «رهایی» (۱۳۵۰) را هم در کارنامه دارد. این فیلم موفق به دریافت شانزده جایزه مهم جهانی شد از جمله شیر طلای ونیز، بهترین فیلم سانفرانسیسکو و جیفونی … تقوایی در سال 1344 یعنی درست یک سال قبل از آنکه خود در قامت یک سازنده فیلم کوتاه مستند باشد ، جزو کارکنان فنی فیلم خشت و آیینه ساخته ابراهیم گلستان بود و راه و رسم فیلمسازی را از همان جا آموخت .
ناصر تقوایی از اندک سینماگران ایرانی است که با ادبیات آشنایی خوبی دارد و به قول خودش عاشق ادبیات است. وی یک مجموعه داستان هم منتشر نموده که توقیف شد با نام “تابستان همان سال” که شامل هشت داستان به هم پیوستهاست. این مجموعه داستان از جمله آثار مهم و برجسته ادبیات معاصر است. مدتی هم سردبیر مجله ادبی هنر و ادبیات جنوب را عهده دار بود .
شاید همین نکته مسبب آن شده است که تقوایی در آثارش، بیشتر از همه سینماگران ایرانی به اقتباس ادبی مبادرت ورزد “آرامش در حضور دیگران» (۱۳۴۹) براساس نوشته غلامحسین ساعدی، داستان یک سرهنگ بازنشسته و روابط او با دخترانش را بیان میکند که البته توقیف هم شد. در این فیلم شاعران سرشناسی چون محمدعلی سپانلو و منوچهر آتشی در نقش خودشان بازی کردند. این فیلم برندهٔ جایزهٔ شیر نقرهٔ ونیز شد.”صادق کرده» (۱۳۵۱) نوشته خود تقوایی است که سعید راد، محمدعلی کشاورز و عزتالله انتظامی در آن ایفای نقش میکردند .
این تنها فیلمی است که تقوایی در آن از فلاشبک استفاده کرده که فرم مورد علاقهاش هم نیست.”نفرین» (۱۳۵۲) نوشته تقوایی براساس داستان نه چندان شاخص «باتلاق» نوشته میکا والتاری ساخته شد. بهروز وثوقی، جمشید مشایخی و فخری خوروش در فیلم نقش ایفا کردند و فیلم گرچه با استقبال عمومی مواجه نشد اما فیلم مورد علاقه تقوایی و منتقدان واقع گشت .”ناخدا خورشید» (۱۳۶۵) که اقتباسی از «داشتن و نداشتن» ارنست همینگوی است به ظن تعدادی ، برترین اقتباس سینمایی سینمای ایران محسوب شده و بدون شک تسلط و اشراف شگرف تقوایی بر ادبیات و البته اقتباس، کارگردانی ماهرانه در کنار بازیهای درخشان و بی نظیر از امتیازات و ویژگی های فیلم به حساب میآید .
این فیلم جایزه یوزپلنگ برنز جشنواره مهم لوکارنو را هم گرفت.”ای ایران» (۱۳۶۸) نوشته تقوایی با درونمایه هویت ملی و با نفش آفرینی اکبر عبدی، حسین سرشار و غلامحسین نقشینه، موسیقی ناصر چشمآذر و فیلمبرداری محمود کلاری در لوکیشن ماسوله ساخته شد. فیلم بنا به دلایلی از بخش مسابقه جشنواره فجر کنار حذف شد.”کاغذ بیخط» (۱۳۸۰) نوشته تقوایی و مینو فرشچی آخرین فیلم تقوایی است که تا به امروز می شناسیم .
اگرچه فیلم به ظن برخی، قوت و زیبایی فیلمهای دیگر او را ندارد ولی همچنان متبحرانه و دقیق کارگردانی شده. آنچه تقوایی را به عنوان یک استثنا و ستاره در سینما مطرح میکند تنها کیفیت و ارزش بالای آثارش نیست، بلکه خیل عظیم کارهای ناتمامی است که وی در کارنامه کاری خود دارد. مطمئناً مقصر تمام این «ناتمامها» کمالگرایی و تیزبینی اجتماعی تقوایی نیست و در برخی از موارد شرایط و وقایع مختلف حکومتی نیز سهیم بودهاند .
آثار ناصر تقوایی
فیلم مستند
- نانخورهای بیسواد
- آرایشگاه آفتاب
- تاکسی متر
- باد جن
- نخل
- پنجشنبهبازار میناب
- موسیقی جنوب
- اربعین
- مشهد قالی
- فروغ فرخزاد
- تمرین آخر- تعزیه حر دلاور (۱۳۸۳): بواسطه نمایش این فیلم و چند اقدام دیگر، تعزیه در سازمان میراث جهانی یونسکو ثبت جهانی شد.
- پیش
فیلم کوتاه
- رهایی (۱۳۵۰) برندهٔ شیر طلای جشنوارهٔ ونیز ۱۹۷۲، بهترین فیلم کوتاه جشنوارهٔ سانفرانسیسکو، بهترین فیلم کوتاه جشنوارهٔ فیلم کودک تهران ،و…
- فیلمنامه
- انسان کامل
- کبریت بیخطر
- چای تلخ
- کوچک جنگلی
داستان
- تابستان همان سال
مروری بر آثار و اندیشه ها
ناصر تقوایی نویسنده ی صاحب سبک و کارگردان توانایی است که سهم عظیمی در رشد و پرورش سینمای ایران داشته است. به جرئت می توان گفت که او یکی از ستون های اصلی شکل گیری ساختمان هنر ایران است. او در طی سالهایی که به کار هنر مشغول بوده است ، آثار بسیاری از خود پدید آورده است که هر یک معرف حضور هم میهنان مان می باشد. همه ی مردم ایران حداقل با ناخدا خورشید و دایی جان ناپلئون او خاطره دارند. او سالهاست که کمتر به کار هنری مشغول است و بیشتر می نویسد. نوشته های او نیز ویژگی های ادبی بارز و برجسته ای دارد که در ادامه به آن ها خواهیم پرداخت. در این بخش قصد داریم که چند اثر از آثار معروف او را مورد تحلیل قرار دهیم و جایگاه آن ها را در دنیای هنر و فرهنگ مورد بررسی قرار دهیم :
آرامش در حضور دیگران
تقوایی در آرامش در حضور دیگران با علم بالایی که در ادبیات و نویسندگی داستان داشته است ، اثری را خلق می کند که بیشتر فضای قصهٔ ساعدی را در ذهن تداعی می کند و جلوه های آن را به مخاطبان نشان میدهد. سوای از اینکه او با دید هنری خویش به ترکیب درستی از بازیگران و انتخاب صحنه ها دست یافته است، تقوایی توانستهاست به بهترین شکل ممکن فضای فاجعه را که ماجرای یک سرهنگ شکست خورده است را به تصویر بکشد. اگر بخواهیم بدون اغراق کار تقوایی را بررسی کنیم ، باید بگوییم که به جرئت تسلط او به ادبیات و نویسندگی خصوصا در حوزه ی ادبیات داستانی باعث شده است که این اثر تبدیل به یکی از آثار ماندگار او شود. .
صادق کرده
ریزبینی و هنری که او در فضا سازی و شخصیت پردازی فیلم صادق کرده به کار برده است نمایش هر دو طرز تلقی بدون هیچ گونه سمتگیری یک طرفه از دو شخصیت است که هر دو از یک حادثه ناگوار واحد عذاب می کشند اما یکی با روحیهٔ عصیان گر جنایت را تنها نقطه آرامش خود دانسته و دیگری با شخصیت عجیب و جا افتاده خود و به لحاظ موقعیت شغلی اش نمیتواند همان روحیهٔ عصیانگر را داشته باشد و در نتیجه با این واقعه به طرزی منطقی تر و البته محتاطانه تر برخورد میکند.
داییجان ناپلئون
یکی از اساسی ترین و پرارزش ترین نکات سریال دایی جان ناپلئون وجود شخصیتهای جا افتاده و در ذهن ماندنی است. بخشی از این موفقیت به نوشتهٔ ایرج پزشکزاد مربوط است، ولی بخش دیگر آن به مهارت تقوایی در گزینش صحیح و به جای بازیگران و احاطه اش بر تکامل بخشیدن به شخصیتهای داستان در قالبی تصویری بازمیگردد.
ناخدا خورشید
در ناخدا خورشید نیز که اقتباسی آزاد از رمان مشهور ‘داشتن و نداشتن’ ارنست همینگوی است به واسطهٔ علاقه وی به همینگوی و شخصیتهای داستانهایش سبب گشته که او با شناخت کامل از دو شخصیت اصلی داستان به آنها هویت اقلیمی بدهد، بدون آنکه بر استحکام شخصیتهای آنها آسیبی وارد شود.علاوه بر این تقوایی کوشش بسیار داشته تا فضای محیط سنتی جنوب را به خوبی و به درستی به بیننده منتقل کند. به صحنه ورود مستر فرحان و نحوه رساندن او از داخل قایق به ساحل و همچنین صحنه عبور آخر مستر فرحان از طول مسیر اقامتش تا مکان استقرار لنج ناخدا، که ابتدا مکثی کوتاه در کنار برکه آب میکند و پس از انعکاس تصویرش بر روی آب، به راه خودش ادامه میدهد و از کنار زنانی که لباسهای شسته شده را با خشونت بر زمین میکوبد رد میشود. با این حس و حال فضا و ظرافت و ایجاز استادانهای که در آن به کار رفته، به خوبی میتوان سرنوشت بد فرجام مستر فرحان را حدس زد.
تقوایی در طول این سالها نشان داده است که ادبیات و داستان نویسی نقطه و هسته ی مرکزی کارهای اوست.شاید به جرئت بتوان گفت که سینمای او ، کارگردانی او و هر آنچه که در ذهن دارد ، بر محور قصه پردازی رقم خورده است. شاید اگر روزی دسترسی عموم به نوشته های تقوایی آزاد شود و در معرض دید مخاطبین قرار گیرد ، آنگاه دریابیم که تمام آنچه که ما در فیلم های او به تماشا نشسته ایم ، همه بر صفحه ی کاغذ و در دل کلمه ها تصویر شده بوده اند و خوانش آن ها نیز گویی تماشای فیلم از چشمان یک مخاطب را برای ما رقم خواهد زد .
شاید این مطالب رو هم در حوزه نویسندگی دوست داشته باشید
آموزش نویسندگی
صد رمان برتر جهان
تبلیغ نویسی
نامه عاشقانه
دریافت شابک
انشانویسی
خاطره نویسی
قصه کودکانه
چاپ کتاب
امتیاز بدی، من انرژی می گیرم.شاد باشید و پرانرژی دوست عزیز
دیدگاهتان را بنویسید